Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi:

…Má già trong túp lều tranh
Ngồi bên bếp lửa, đun cành củi khô
Một mình má, một nồi to
Cơm vừa chín tới, vùi tro, má cười... 
   Chết! Có tiếng gì rơi sột soạt?
Má già run, trán toát mồ hôi
Chạy đâu? Thôi chết, chết rồi!
Gót giày đâu đã đạp rơi liếp mành.
     Một thằng cướp, mắt xanh mũi lõ
Đốc gươm dài tuốt vỏ cầm tay
Rung rinh bậc cửa tre gầy
Nghênh ngang một ống chân đầy lối đi!

(...) Lưỡi gươm lạnh toát kề hông
“Các con ơi! Má quyết không khai nào!”
Sức đâu như ngọn sóng trào
Má già đứng dậy, ngó vào thằng Tây
Má hét lớn: “Tụi bay đồ chó!
 Cướp nước tao, cắt cổ dân tao!
Tao già không sức cầm dao
Giết bay, có các con tao trăm vùng!
Con tao, gan dạ anh hùng
Như rừng đước mạnh, như rừng chàm thơm!
Thân tao chết, dạ chẳng sờn!”
Thương ôi! Lời má lưỡi gươm cắt rồi!

Một dòng máu đỏ lên trời
Má ơi, con đã nghe lời má kêu!
   Nước non muôn quý ngàn yêu
Còn in bóng má sớm chiều Hậu Giang.

                                                                                (Tố Hữu- trích “Bà má Hậu Giang”. Đầu năm 1941)

(Chú thích: Tố Hữu (1920-2002). Bài thơ “Bà má Hậu Giang” là một bài thơ được in trong tập "Từ ấy”- tập thơ đầu của Tố Hữu, được sáng tác trong khoảng 10 năm, từ năm 1937 đến năm 1946. Trong đó “Bà má Hậu Giang” được sáng tác vào đầu năm 1941- thời kỳ khó khăn nhất của cách mạng. Phần thơ trên được trích ở giữa và cuối của bài thơ có lược bỏ một số câu thơ).

Câu 1. Xác định thể thơ của phần trích trên?

Câu 2: Đoạn thơ bộc lộ tình cảm, cảm xúc của ai, với ai?

Câu 3. Kể ra các từ ngữ miêu tả cử chỉ, hành động của “thằng cướp” trong đoạn thơ sau. Qua cách miêu tả đó giúp em hiểu gì về nhân vật và thái độ của người viết?

    Một thằng cướp, mắt xanh mũi lõ

Đốc gươm dài tuốt vỏ cầm tay
Rung rinh bậc cửa tre gầy
Nghênh ngang một ống chân đầy lối đi!

Câu 4: Chỉ ra và nêu tác dụng của lời dẫn trực tiếp trong đoạn thơ sau:

Má hét lớn: “Tụi bay đồ chó!
Cướp nước tao, cắt cổ dân tao!
Tao già không sức cầm dao
Giết bay, có các con tao trăm vùng!
Con tao, gan dạ anh hùng
Như rừng đước mạnh, như rừng chàm thơm!
Thân tao chết, dạ chẳng sờn!”

Câu 5: Nêu tác dụng của biện pháp tu từ so sánh trong hai câu thơ sau:

                                        Con tao, gan dạ anh hùng 
                               Như rừng đước mạnh, như rừng chàm thơm!

Câu 6: Từ đoạn trích, em hãy rút ra bài học về lẽ sống cho bản thân. (Trình bày từ 3-5 dòng)

GỢI Ý ĐÁP ÁN:

Câu 1. Xác định thể thơ của phần trích trên?

Gợi ý:

-  Song thất lục bát

Câu 2: Đoạn thơ bộc lộ tình cảm, cảm xúc của ai, với ai?

Gợi ý:

+ Tình cảm cảm xúc của tác giả/người con/các con/các con Nam bộ

+ Với người má Hậu Giang/người mẹ trong chiến tranh/người mẹ Nam bộ

Câu 3. Kể ra các từ ngữ miêu tả cử chỉ, hành động của “thằng cướp” trong đoạn thơ sau. Qua cách miêu tả đó giúp em hiểu gì về nhân vật và thái độ của người viết?

    Một thằng cướp, mắt xanh mũi lõ

Đốc gươm dài tuốt vỏ cầm tay
Rung rinh bậc cửa tre gầy
Nghênh ngang một ống chân đầy lối đi!

 - Các từ ngữ miêu tả cử chỉ, hành động của thằng cướp:

+ Đốc gươm, tuốt vỏ (hoặc tuốt vỏ cầm tay)

+ nghêng ngang

 - Đánh giá nhân vật qua từ ngữ miêu tả:

+ Thể hiện tính cách nhân vật: hung hãn, dữ tợn, độc ác, hách dịch; thân thể khệnh khạng,…

+ Thái độ người viết: căm thù, phẫn nộ, thấu hiểu nỗi khổ của nhân dân

Câu 4: Chỉ ra và nêu tác dụng của lời dẫn trực tiếp trong đoạn thơ sau:

Má hét lớn: “Tụi bay đồ chó!
Cướp nước tao, cắt cổ dân tao!
Tao già không sức cầm dao
Giết bay, có các con tao trăm vùng!
Con tao, gan dạ anh hùng
Như rừng đước mạnh, như rừng chàm thơm!
Thân tao chết, dạ chẳng sờn!”

Gợi ý:

“Tụi bay đồ chó!... dạ chẳng sờn”

- Tác dụng: Dẫn nguyên văn lời nói của má nhằm khắc họa rõ phẩm chất kiên cường, anh hùng và thái độ căm thù quân giặc của má.

Câu 5: Nêu tác dụng của biện pháp tu từ so sánh trong hai câu thơ sau:

                                        Con tao, gan dạ anh hùng 
                               Như rừng đước mạnh, như rừng chàm thơm!

Gợi ý: – Biện pháp tu từ so sánh:

+ “Con tao” được so sánh với “rừng đước mạnh” và” rừng chàm thơm”

– Tác dụng:

+ Giúp cho câu thơ sinh động, gợi hình, gợi cảm, gây ấn tượng mạnh cho cách diễn đạt.

+ Nhấn mạnh phẩm chất dũng cảm, gan dạ, anh hùng, hiên ngang bất khuất của các con của má – những chiến sĩ cộng sản kiên trung bất khuất.

+ Ngợi ca lòng yêu nước nồng nàn, lí tưởng chiến đấu cao đẹp của những chiến sĩ cộng sản ( hoặc những người chiến sĩ cách mạng).

Câu 6: Từ đoạn trích, em hãy rút ra bài học về lẽ sống cho bản thân. (Trình bày từ 3-5 dòng)

– Bài học về lẽ sống cho bản thân được rút ra từ đoạn trích:

+ Cần phải sống giàu tình yêu thương, có lòng dũng cảm, kiên trung bất khuất, sẵn sàng hy sinh bản thân mình vì Cách mạng, quê hương, đất nước.

+ Mỗi con người cần biết đóng góp phần nhỏ bé của mình cho quê hương đất nước.

+ Sẵn sàng quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh.

+ Kế thừa gìn giữ và phát huy truyền thống Cách mạng, nền độc lập, hòa bình mà cha ông ta đã chịu bao gian lao, vất vả, hi sinh… mới có được