ĐỀ THI NGỮ VĂN 11 

I. ĐỌC HIỂU (6 điểm)

Đọc đoạn trích sau:

MẸ VẮNG NHÀ (Nguyễn Thi)

Tóm tắt phần đầu: Gió ngoài sông Hậu thổi lồng lộng. Đã mấy ngày liền, sáng nào cũng mưa. Nắng lên làm cho trời cao và trong xanh.

Con Bé lại leo lên ngọn dừa. Nó đứng hẳn trên một bẹ lá, nhòm ra xa. Gió và nắng trên cao đã làm mắt nó long lanh ướt. Nó lắng nghe những âm thanh dội lại từ phía trước mặt. Tiếng bom nổ, tiếng rít của máy bay phản lực, tiếng đò máy chạy ngoài sông, tiếng trời chuyển kéo dài… Tất cả đều dậy lên rồi chìm đi ngay trong khoảng không bao la của buổi ban trưa. Nó đang chờ những tiếng nổ rõ hơn. Đó là những tiếng súng trường thường mở đầu cho một trận đánh, nghe chắc như tiếng chày nện đất rất quen thuộc của chị em nó. Ờ những tiếng ấy sao mãi chưa nổi lên.

Đêm hôm kia má nó ghé về nhà một lần. Nước mưa đọng dưới cằm má nó như những giọt mồ hôi lúc nó đứng trên dãy khoai. Má ôm lấy thằng em nhỏ, tấm choàng của má nó đụng vào mặt con Bé mát lạnh. Thằng em thiu thiu ngủ, má lật đật đi mở hầm lấy đạn nhét đầy thắt lưng và bụng súng rồi lại đi. Trước khi ra sân má vuốt tóc con Bé dặn:

- Ở nhà nấu cơm đừng chắt nước kẻo bị phỏng nghen! Mai má về.

Con Bé nghe tiếng má phóng qua cái mương trước nhà rồi mất đi trong tiếng đại bác rền rĩ và tiếng mưa. Nó nghĩ, cái cầu trơn nên má nhảy qua mương đi cho lẹ.

Sáng nay má lại đi qua nhà. Má ngồi xuồng cùng các cô du kích. Tiếng má gọi dậy lên từ xa. […] Chị em con Bé vỗ tay hoan hô lại má và các cô, cái thuyền đầy lá ngụy trang, lô nhô đầu súng, trôi khuất sau lùm cây te tua vì đạn đại bác còn sót lại những cánh hoa giành giành trắng muốt. Từng cuộn nước xoáy do mái dằm bơi nặng tay của má in lại trên mặt rạch.

Con Bé chờ nghe tiếng súng nổ. Từ sáng tới giờ nó đã leo lên đó mấy lần .[…] Con bé nhìn về phía đó. Nơi trước đây có những đốm vàng của các rẫy khoai, những đường viền xanh của những vườn cây mà nó biết rất rõ ở đó có những cây bưởi vẫn trổ bông trắng, những đám mía tây đánh lá, những hàng dừa xiêm với tay đụng trái và những rặng mãng cầu trĩu quả. Bom đạn giặc đã xóa đi tất cả. Bây giờ trong tàn rụi đó, chỉ còn thấy nóc gác chuông nhà thơ Bà Mi nhọn hoắt như một lưỡi dao lấp lóa trong nắng bên cạnh cái bóng chuồng cu đen đúa của đồn dân vệ. Xa hơn nữa là cái lằn sông cái, mây như từng tảng núi đá vỡ ra đang sà mình xuống đó. Lát nữa súng sẽ nổ ở hướng đó, nó biết vậy, đó là mặt trận của má và các cô…

Tóm tắt phần cuối: Bốn chị em ở nhà với nội Sáu. Hàng ngày, con Bé leo lên ngọn dừa hướng về phía trường học, về nơi má và các cô du kích đang chiến đấu để chờ tin. Bốn chị em mong nhớ mẹ, khao khát được gặp mẹ nhưng không quên nhiệm vụ học bài do “cô giáo Bé” giao cho. Khi có tiếng súng quân ta, con bé lập tức trèo lên ngọn dừa chờ tin. Ngày mẹ trở về, bốn chị em hạnh phúc chạy theo mẹ “như lũ gà con”. Trường học được dựng lại, con bé dắt đàn em đến trường…

(Trích Mẹ vắng nhà – Nguyễn Thi, Truyện ngắn Việt Nam 1945 – 1985, NXB Văn học, 1985, tr.399)

- Nguyễn Thi là một trong những cây bút văn xuôi hàng đầu của văn nghệ giải phóng miền Nam thời kì kháng chiến chống Mĩ. Văn Nguyễn Thi vừa giàu chất hiện thực chiến tranh, vừa đằm thắm trữ tình với ngôn ngữ đậm chất Nam Bộ. Truyện ngắn “Mẹ vắng nhà” được viết năm 1966 lúc cuộc kháng chiến diễn ra ác liệt.

Trả lời các câu hỏi:

Câu 1. Xác định các phương thức biểu đạt được sử dụng trong đoạn trích.

Câu 2. Trong đoạn trích, tác giả đã lựa chọn điểm nhìn qua nhân vật nào? Việc lựa chọn điểm nhìn này có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung và cảm xúc của tác phẩm?

Câu 3. Trong đoạn trích, chi tiết con Bé nhiều lần leo lên ngọn dừa nhìn về phía mặt trận có ý nghĩa gì?

Câu 4. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu văn “ Bây giờ trong tàn rụi đó, chỉ còn thấy nóc gác chuông nhà thơ Bà Mi nhọn hoắt như một lưỡi dao lấp lóa trong nắng bên cạnh cái bóng chuồng cu đen đúa của đồn dân vệ.”

Câu 5: Qua đoạn trích, em hãy nhận xét dụng ý của nhà văn khi tái hiện chiến tranh dưới góc nhìn của trẻ thơ.

GỢI Ý ĐÁP ÁN:

Câu 1. Xác định các phương thức biểu đạt được sử dụng trong đoạn trích.

- Tự sư kết hợp với miêu tả, biểu cảm.

Câu 2. Trong đoạn trích, tác giả đã lựa chọn điểm nhìn qua nhân vật nào? Việc lựa chọn điểm nhìn này có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung và cảm xúc của tác phẩm?

- Tác giả sử dụng điểm nhìn qua nhân vật con Bé

- Tác dụng:

+ Giúp người đọc cảm nhận được hiện thực chiến tranh khốc liệt dưới góc nhìn hồn nhiên của trẻ thơ.

+ Qua góc nhìn của con Bé, người đọc cảm nhận rõ nỗi nhớ mẹ da diết, sự mong ngóng và niềm tự hào về mẹ – một người chiến sĩ kiên trung.

Câu 3. Trong đoạn trích, chi tiết con Bé nhiều lần leo lên ngọn dừa nhìn về phía mặt trận có ý nghĩa gì?

- Diễn tả nỗi nhớ thương, mong ngóng mẹ của con Bé.

- Diễn tả sự lo lắng, theo dõi tình hình chiến sự của con Bé, qua đó thể hiện rõ sự trưởng thành của một đứa trẻ lớn lên trong hoàn cảnh bom đạn.

Câu 4. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu văn “ Bây giờ trong tàn rụi đó, chỉ còn thấy nóc gác chuông nhà thơ Bà Mi nhọn hoắt như một lưỡi dao lấp lóa trong nắng bên cạnh cái bóng chuồng cu đen đúa của đồn dân vệ.”

- Biện pháp tu từ so sánh: Nóc gác chuông nhà thờ Bà Mi nhọn hoắt như một lưỡi dao lấp lóa trong nắng

- Tác dụng: Tái hiện rõ nét sự tàn phá của chiến tranh, gác chuông nhà thờ không còn là biểu tượng cho sự bình yên mà trở nên sắc nhọn như lưỡi dao, gợi cảm giác nguy hiểm, tang thương, hoang tàn của quê hương sau trận bom đạn. Tạo sự sinh động, gợi hình gợi cảm, tăng hiệu quả cho sự diễn đạt.,

Câu 5: Qua đoạn trích, em hãy nhận xét dụng ý của nhà văn khi tái hiện chiến tranh dưới góc nhìn của trẻ thơ.

+ Mượn góc nhìn trẻ thơ để tái hiện sự tàn khốc của chiến tranh, chiến tranh cướp đi sự sống, sự bình yên, hạnh phúc.

+ Thể hiện sự đồng cảm, xót thương đối với những đứa trẻ sống trong thời chiến.

+ Ca ngợi sự mạnh mẽ, tự lập của những đứa trẻ trong thời chiến.

II. VIẾT (4 điểm)

Hãy viết một bài văn nghị luận bàn về nỗi đau chiến tranh và giá trị của hòa bình được gợi ra từ đoạn trích truyện ngắn Mẹ vắng nhà của Nguyễn Thi.