I. ĐỌC HIỂU (6 điểm)

Đọc văn bản sau:

BÂNG KHUÂNG THÁNG MƯỜI - NGUYỄN DOÃN VIỆT

Tháng mười đủng đỉnh tạm biệt mùa thu, còn vương lại những dự vị của nắng vàng rực rỡ, còn lẫn khuất những chùm quả chín.

Những đám mây tãi ra trên khắp cánh đồng làng, bầu trời nhẹ tênh sau những ngày trút mưa xối xả. Chốc chốc bên những bờ ruộng còn xăm xắp nước bật lên tiếng của những con chim Chìa vôi thấp giọng. Những đám ruộng đang nằm thong thả nghỉ ngơi sau tháng ngày cần mẫn, chắt chiu ươm vàng hạt lúa. Những gốc rạ chỏng chơ, rệu rã bắt đầu thực hiện nốt bổn phận cuối cùng của mình để trở lại hòa vào bùn đất, lắng xuống ruộng đồng phì nhiêu tiếp tục dưỡng nuôi những mùa vụ mới. Tháng mười trong tôi như thế, cả trong ký ức và thực tại, cả khi ở một miền đất lạ hoặc ngay khi đang được đứng trên mảnh đất làng thì tháng mười trong tôi vẫn vậy. Một cái gì đó thật khó để gọi thành tên. Và cứ mỗi tháng mười về lòng tôi lại bâng khuâng thao thiết, tôi gọi cái cảm giác ấy là bâng khuâng tháng mười.

Có một câu thơ mà mỗi lần đọc lên lòng tôi lại xốn xang thương nhớ:

Lạnh lòng hiu hắt vào đông

Gió mưa vuốt mặt qua sông tháng mười.

Tháng mười là thời khắc chuyển dần vào mùa đông, tuy nhiên vẫn còn đó phong vị của mùa thu rất rõ. Những trận mưa tầm tã trút xuống tháng mười ồ ạt, để rồi sau đó bầu trời như cao hơn và trong hơn. Những đợt gió mùa đông bắc còn mỏng tang và yếu ớt bắt đầu lan nhẹ xuống cánh đồng làm cho đám cỏ gà se lại. Ban mai, sương vương đầy lối ngõ, váng vất trên ngọn cây làng, có khi quện cả vào bước chân lũ trẻ đến trường sáng sớm. Nắng tháng mười dịu nhẹ, đủ hong vàng những tàng cây đang đợi lá thay mùa. Nắng đậu trên mái rêu óng lên nhưng sợi tơ vàng chải chuốt, nắng xòa trên bãi bờ sau những ngày ngái ngủ của lụt lội, nắng thức dậy màu xanh trải thảm khắp cánh đồng lả lướt. Chỉ cần một buổi sáng tháng mười hửng nắng thôi, chỉ ngần ấy thôi cũng đã đủ làm cho lòng ta bâng khuâng đến lạ.

Mùa thu chín mọng trên từng chùm khế vàng thanh ứa nước. Quê hương! không biết tự bao giờ đã mặc định chùm khế là biểu tượng của chốn quê nhà? Dường như, trong mỗi vườn quê xưa không nhà nào là không tồn tại một gốc khế. Cây khế mang nhiều đặc trưng của hình ảnh thôn quê bình dị. Căn bếp tháng mười thắp lên ngọn khói trên mái tranh chiều có mùi canh khế cứ làm ta bụng dạ cồn cào. Tháng mười cứ thế đi theo ta bâng khuâng, mê mải.

Một sớm mai thức dậy bên vườn đầy sương giăng mắc, chợt có tiếng chào mào ríu ran gọi bạn. Ấy cũng là lúc những cành hồng bắt đầu trút lá. Từng chùm quả lộ ra trong sương sớm rồi nhanh chóng chuyển sang vàng nhạt giữa cái nắng trưa dịu dịu tháng mười. Trên tán cây, một đôi quả bắt đầu chuyển thành sắc đỏ. Khi tấm áo lá buông hết trên cành, cây hồng chỉ còn lại chi chít những quả vàng treo lúc la lúc lỉu. Đàn chim chào mào lại về theo tháng mười bói quả, khoảnh vườn quê sớm chiều chộn rộn, để ai đi xa cũng thương nhớ quay về. Tháng mười cứ thế, xao xuyến bâng khuâng…

Lại nhớ hình bóng bà quá đỗi! Tháng mười soạn sửa cho một một mùa đông phía trước. Ấu thơ, hễ thấy bà mang quần áo ấm ra giặt giũ, hong phơi là biết mùa đông như đã cận kề. Mùa đông đến, rét luồn vào da thịt, cái ăn cái mặc luôn là nỗi lo lắng thường trực của mẹ, của bà. Tháng mười dành dụm, tháng mười chắt chiu... tháng mười rưng ưng kí ức.

Tháng mười đủng đỉnh tạm biệt mùa thu, còn vương lại những dự vị của nắng vàng rực rỡ, còn lẫn khuất những chùm quả chín, còn sót lại những bông sen gắng nở muộn mùa… nhưng tháng mười rồi cũng cứ về đúng hẹn. Tháng mười không hồ hởi cháo đón ta nhưng ta cứ lạc vào tháng mười thao thiết.

Tháng mười cứ thế, xao xuyến, bâng khuâng!

(https://baovannghe.vn/bang-khuang-thang-muoi-tan-van-cua-nguyen-doan-viet-17306.html)

Trả lời các câu hỏi:

Câu 1: Xác định thể loại của văn bản.

Câu 2: Theo tác giả, tháng mười mang đến những cảm xúc và hình ảnh đặc trưng nào?

Câu 3: Chỉ ra và nêu tác dụng của yếu tố miêu tả và biểu cảm được sử dụng trong đoạn văn sau:

“Những đám mây tãi ra trên khắp cánh đồng làng, bầu trời nhẹ tênh sau những ngày trút mưa xối xả. Chốc chốc bên những bờ ruộng còn xăm xắp nước bật lên tiếng của những con chim Chìa vôi thấp giọng. Những đám ruộng đang nằm thong thả nghỉ ngơi sau tháng ngày cần mẫn, chắt chiu ươm vàng hạt lúa. Những gốc rạ chỏng chơ, rệu rã bắt đầu thực hiện nốt bổn phận cuối cùng của mình để trở lại hòa vào bùn đất, lắng xuống ruộng đồng phì nhiêu tiếp tục dưỡng nuôi những mùa vụ mới. Tháng mười trong tôi như thế, cả trong ký ức và thực tại, cả khi ở một miền đất lạ hoặc ngay khi đang được đứng trên mảnh đất làng thì tháng mười trong tôi vẫn vậy. Một cái gì đó thật khó để gọi thành tên. Và cứ mỗi tháng mười về lòng tôi lại bâng khuâng thao thiết, tôi gọi cái cảm giác ấy là bâng khuâng tháng mười.”

Câu 4: Xác định ít nhất một đặc điểm của ngôn ngữ văn học được thể hiện trong đoạn văn sau. Và cho biết căn cứ vào đâu em xác định như vậy.

Câu 5: Nhận xét cái tôi của tác giả.

Câu 6: Anh/chị có đồng tình với quan điểm: “Quê hương không chỉ là nơi ta sinh ra, mà còn là miền ký ức và tình cảm luôn đồng hành với ta suốt cuộc đời” hay không? Hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) để bày tỏ quan điểm của mình, có liên hệ với thực tế cuộc sống.

II. VIẾT (4 ĐIỂM)

Viết một bài văn nghị luận trình bày suy nghĩ của em về ý kiến sau: “Lòng tốt của con người có thể chữa lành các vết thương nhưng lòng tốt cũng cần đôi phần sắc sảo, nếu không chẳng khác nào con số không tròn trĩnh.”

GỢI Ý ĐÁP ÁN:

Câu 1: Xác định thể loại của văn bản.

- Văn bản thuộc thể loại tản văn

Câu 2: Theo tác giả, tháng mười mang đến những cảm xúc và hình ảnh đặc trưng nào?

- Cảm xúc: Bâng khuâng, hoài niệm, nhớ thương

- Hình ảnh:

+ Thiên nhiên chuyển mình: Bầu trời cao trong, những đám mây nhẹ tênh, đồng ruộng sau mùa gặt, những gốc rạ chỏng chơ, ánh nắng dịu dàng.

+ Những hình ảnh thân thuộc của quê hương: Cây khế, cây hồng bói quả, đàn chim chào mào ríu rít, mùi khói bếp, hình bóng người bà tảo tần.

Câu 3: Chỉ ra và nêu tác dụng của yếu tố miêu tả và biểu cảm trong đoạn văn đã cho.

+ Yếu tố miêu tả: “Những đám mây tãi ra trên khắp cánh đồng làng, bầu trời nhẹ tênh sau những ngày trút mưa xối xả. Chốc chốc bên những bờ ruộng còn xăm xắp nước bật lên tiếng của những con chim Chìa vôi thấp giọng. Những đám ruộng đang nằm thong thả nghỉ ngơi sau tháng ngày cần mẫn, chắt chiu ươm vàng hạt lúa. Những gốc rạ chỏng chơ, rệu rã bắt đầu thực hiện nốt bổn phận cuối cùng của mình để trở lại hòa vào bùn đất, lắng xuống ruộng đồng phì nhiêu tiếp tục dưỡng nuôi những mùa vụ mới.

+ Yếu tố biểu cảm: Tháng mười trong tôi như thế, cả trong ký ức và thực tại, cả khi ở một miền đất lạ hoặc ngay khi đang được đứng trên mảnh đất làng thì tháng mười trong tôi vẫn vậy. Một cái gì đó thật khó để gọi thành tên. Và cứ mỗi tháng mười về lòng tôi lại bâng khuâng thao thiết, tôi gọi cái cảm giác ấy là bâng khuâng tháng mười.”

=> Tác dụng: Làm cho cảnh vật trở nên chân thực, sống động, gợi lên không gian quen thuộc, gần gũi của làng quê Việt Nam vào tháng mười.Đồng thời thể hiện cảm xúc bâng khuâng, nhẹ nhàng của tác giả khi đứng trên mảnh đất làng quê. Tạo được sự động điệu, lắng đọng trong lòng người đọc.

Câu 4: Xác định ít nhất một đặc điểm của ngôn ngữ văn học trong đoạn văn sau. Và cho biết căn cứ vào đâu em xác định như vậy.

- Đặc điểm của ngôn ngữ văn học: Ngôn ngữ giàu hình ảnh

- Căn cứ:

+ Hình ảnh được nhân hóa: “Những đám ruộng đang nằm thong thả nghỉ ngơi...”, “Những gốc rạ chỏng chơ, rệu rã bắt đầu thực hiện nốt bổn phận cuối cùng của mình...” → Làm cho thiên nhiên trở nên có hồn, sinh động như một thực thể có cảm xúc.

Câu 5: Nhận xét cái tôi của tác giả.

- Cái tôi giàu cảm xúc, hoài niệm: Tác giả gắn bó sâu sắc với quê hương, luôn mang trong lòng những ký ức ấm áp về thiên nhiên, gia đình, tuổi thơ.

- Cái tôi tinh tế, lãng mạn: Cảm nhận thiên nhiên không chỉ bằng thị giác mà còn bằng cả tâm hồn, gợi lên hình ảnh thơ mộng và chất chứa tình cảm.

- Cái tôi sâu sắc, trăn trở: Không chỉ quan sát tháng mười mà còn suy tư về thời gian, sự đổi thay và những ký ức không phai mờ.

Câu 6: Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) bày tỏ quan điểm về ý kiến: “Quê hương không chỉ là nơi ta sinh ra, mà còn là miền ký ức và tình cảm luôn đồng hành với ta suốt cuộc đời.”

Bài viết tham khảo:

Quê hương không chỉ là nơi ta sinh ra và lớn lên, mà còn là miền ký ức thiêng liêng gắn bó với mỗi con người suốt cuộc đời. Dẫu đi đâu, làm gì, ai cũng mang trong lòng những hồi ức đẹp về tuổi thơ, về những con đường làng, cánh đồng, dòng sông hay hình bóng những người thân yêu. Quê hương không chỉ là địa danh trên bản đồ mà còn là nơi lưu giữ những cảm xúc chân thật nhất. Nó là tiếng mẹ ru mỗi trưa hè, là bữa cơm đạm bạc nhưng ấm áp tình thân, là những mùa hoa gợi nhớ bao kỷ niệm. Dù cuộc sống có đổi thay, lòng người có trưởng thành, thì tình cảm dành cho quê hương vẫn không hề phai nhạt. Ngày nay, trong guồng quay của hiện đại hóa, nhiều người rời xa quê hương để lập nghiệp nhưng trong sâu thẳm trái tim, quê hương vẫn luôn là điểm tựa tinh thần vững chắc. Bởi lẽ, không nơi nào có thể thay thế được quê nhà – nơi chứa đựng những yêu thương nguyên sơ nhất của đời người.