Đọc văn bản sau:

Chuyện cơm hến

[…] Trước hết, nói về cơm. Người Việt mình ăn cơm kiểu nào cũng phải nóng, duy chỉ cơm hến nhất thiết phải là cơm nguội. Hình như người Huế muốn bày tỏ một quan niệm rằng trên đời chẳng có một vật gì đáng phải bỏ đi, nên bày ra món cá lẹp kẹp rau mưng, và món cơm nguội với những con hến nhỏ lăn tăn làm sốt ruột người chế biến món ăn, gọi là cơm hến. Sau này ở Huế người ta bày thêm món bún hến, dùng bún thay cơm nguội. Tôi rất ghét những lối cải tiến tạp nham như vậy. Bún đã có bún bò, ai có giang sơn nấy, việc gì phải cướp bản quyền sáng chế của người khác. Vả lại, người Huế (Huế xưa, không phải bây giờ) rất kiên định trong “lập trường ăn uống” của mình. Tôi nghĩ rằng trong vấn đề khẩu vị, tính bảo thủ là một yếu tố văn hoá hết sức quan trọng, để bảo toàn di sản. Với tôi, một món ăn đặc sản cũng giống như một di tích văn hoá, cứ phải giống y như nghìn xưa, và mọi ý đồ cải tiến đều mang tính phá phách, chỉ tạo nên những “đồ giả”!

      […] Hương vị bát ngát suốt đời người của tô cơm hến là mùi ruốc thơm dậy lên tận óc, và vị cay đến trào nước mắt. Người “máu” cơm hến vẫn chưa vừa lòng với vị cay sẵn có, còn đòi thêm một trái ớt tươi để cắn kêu cái rốp! Nước mắt đầm đìa, mồ hôi ròng ròng nhỏ giọt vào tô cơm, thế mà cứ sì sụp, xuýt xoa kêu “ngon, ngon!”; đi xa nhớ lại thêm tới đứt sợi tóc, ở nước ngoài về bay ra Huế để ăn cho được một tô cơm hến lấy làm hả hê, thế đấy, chao ôi là Huế!

Tôi nhớ lần ấy, chiều mưa râm ri cữ tháng mười một, tôi ngồi ăn cơm hến ở nhà Bửu Ý ở đường Hàng Me. Tôi vừa đi Tây về, suốt hai tuần ở cùng đại hội các nhà văn, bữa ăn nào cũng toàn thịt, bơ, phó mát..., đến nỗi tôi thất kinh, nhiều ngày chỉ mang một mớ trái cây về phòng, ăn trừ bữa. Nhiều tuần lễ không có một hột cơm trong bụng, nghe tiếng rao cơm hến, tôi thấy xúc động tận chân răng. Đây là lần đầu tiên, tôi ăn một tô cơm hến bằng tất cả tâm hồn. Thấy chị bán hàng phải cho quá nhiều thứ trong bát cơm nhỏ, công thế mà chỉ bán có năm đồng bạc, tôi thấy làm ái ngại hỏi chị:

Lời lãi bao nhiêu mà chị phải công kỹ đến thế. Chỉ cần ba bốn thứ, vừa vừa thôi, có đỡ mất công không? Chị nhìn tôi với đôi mắt giận dỗi rất lạ: Nói như cậu thì... còn chi mà là Huế!

Chị gánh hàng đi, dáng gầy mỏng manh, chiếc áo dài đen cũ kỹ, chiếc nón cời và tiếng rao lanh lảnh, bây giờ tôi mới phát hiện thêm vị thứ mười lăm, là lửa. Vâng, một bếp lửa chắt chiu, ấp ủ đi trong mưa suốt mùa đông, bền bỉ theo bước chân người…

(Trích trong “Huế – Di tích và con người”, Hoàng Phủ Ngọc Tường, NXB Đà Nẵng, 2003)

Trả lời các câu hỏi sau:

Câu 1: Xác định đề tài của văn bản.

Câu 2: Theo văn bản, khi vừa đi Tây về, nghe tiếng rao cơm hến, tâm trạng của tác giả như thế nào?

Câu 3: Chỉ ra yếu tố tự sự và trữ tình trong đoạn văn và nêu tác dụng:

“Tôi vừa đi Tây về, suốt hai tuần ở cùng đại hội các nhà văn, bữa ăn nào cũng toàn thịt, bơ, phó mát..., đến nỗi tôi thất kinh, nhiều ngày chỉ mang một trái mớ cây về phòng, ăn trừ bữa. Nhiều tuần lễ không có một hột cơm trong bụng, nghe tiếng rao cơm hến, tôi thấy xúc động tận chân răng.”

Câu 4: Xác định cảm hứng chủ đạo và nhận xét về cách thể hiện cảm hứng chủ đạo trong văn bản.

Câu 5: Trong bối cảnh hiện nay, khi ẩm thực nước ngoài du nhập vào Việt Nam ngày càng nhiều, các món ăn truyền thống của ta đang đứng trước nhiều thách thức. Từ đó, những suy nghĩ, tình cảm của tác giả trong văn bản “Chuyện cơm hến” có ý nghĩa như thế nào đối với anh/ chị?

II. VIẾT

Viết một bài văn nghị luận trình bày suy nghĩ của em về ý kiến sau: “Lòng tốt của con người có thể chữa lành các vết thương nhưng lòng tốt cũng cần đôi phần sắc sảo, nếu không chẳng khác nào con số không tròn trĩnh.”

Gợi ý:

1. ĐỌC

Câu 1: Đề tài của văn bản: Ẩm thực (hoặc “Món ăn”). 

Câu 2: Trong đoạn trích, vừa đi Tây về, nghe tiếng rao cơm hến, tôi thấy xúc động tận chân răng.

Câu 3: Yếu tố tự sự và trữ tình:

- Yếu tố tự sự: Tôi vừa đi Tây về, suốt hai tuần ở cùng đại hội các nhà văn, bữa ăn nào cũng toàn thịt, bơ, phó mát..., nhiều ngày chỉ mang một mớ trái cây về phòng, ăn trừ bữa. Nhiều tuần lễ không có một hột cơm trong bụng, nghe tiếng rao cơm hến”

- Yếu tố trữ tình: “đến nỗi tôi thất kinh”, “tôi thấy xúc động tận chân răng”

Tác dụng của việc sử dụng kết hợp yếu tố tự sự và trữ tình trong đoạn trích:

- Giúp đoạn văn trở nên sinh động, hấp dẫn, tăng sức gợi hình, gợi cảm.

- Giúp người đọc hiểu rõ về hoàn cảnh của tác giả, thể hiện trực tiếp tình cảm xúc động của tác giả đối với món cơm hến.

Câu 4:

 - Cảm hứng chủ đạo trong đoạn trích: tự hào, ca ngợi, thích thú trước sự độc đáo về món cơm hến của tác giả.

- Nhận xét cảm hứng chủ đạo:

+ Cảm hứng chủ đạo được thể hiện xuyên suốt trong toàn bộ văn bản: tự hào về món đặc sản của quê hương.

+ Thể hiện trực tiếp qua những từ ngữ bộc lộ cảm xúc “đến nỗi tôi thất kinh, tôi thấy xúc động tận chân răng, hả hê, tâm hồn…”, tác động đến người đọc giúp người đọc cảm nhận được tình yêu, lòng tự hào của tác giả.

Câu 5: Ý nghĩa đối với bản thân:

  - Trân trọng, yêu mến văn hoá ẩm thực của quê hương, không chạy theo ẩm thực của nước ngoài.

  - Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc.

II. VIẾT

* Giải thích 
- Lòng tốt: là sự yêu thương, quan tâm, chia sẻ vật chất hoặc tinh thần đối với những người xung quanh.

- Chữa lành các vết thương: xoa dịu, hàn gắn những nỗi đau về tâm hồn và thể xác của con người.

- Lòng tốt cũng cần đôi phần sắc sảo: lòng tốt cần phải đi cùng với lí trí tỉnh táo, nhận thức sáng suốt về đối tượng cần giúp đỡ và cách thức giúp đỡ, nếu không sẽ trở thành vô ích.

=> Ý kiến khẳng định chắc chắn vai trò của lòng tốt và cách biểu lộ lòng tốt tương thích để tạo ra những giá trị tốt đẹp.

* Bàn luận:

- Lòng tốt của con người có thể chữa lành các vết thương:

+ Lòng tốt giúp con người đối diện và vượt qua nghịch cảnh, tạo cho họ niềm tin vào cuộc sống và hi vọng vào tương lai, giúp họ bớt đau đớn trước những bất hạnh trong cuộc sống.
+ Lòng tốt có thể cảm hóa cái xấu, cái ác; là sợi dây gắn kết, khiến cho mối quan hệ giữa người với người trở nên tốt đẹp hơn, góp phần xây dựng xã hội nhân ái, văn minh.

- Lòng tốt cũng cần đôi phần sắc sảo, nếu không chẳng khác nào con số không tròn trĩnh:
+ Lòng tốt cần đi cùng sự tỉnh táo của lí trí để không bị lợi dụng.
+ Phê phán những người sống thờ ơ, ích kỉ, những người lợi dụng lòng tốt của người khác, những người làm việc tốt nhưng toan tính trục lợi.

* Bài học:

- Cần phải có lòng tốt và thể hiện nó một cách phù hợp.