ĐẤT QUÊN

                                               (Nguyễn Huy Thiệp)

Lò Văn Pành là ông già nổi tiếng ở bản Hua Tát. Hơn tám mươi tuổi, hàm răng của ông vẫn còn đều tăm tắp như răng chàng trai mười bảy tuổi. Cối đá giã gạo, ông dùng một tay cử lên như bỡn, ông làm bằng ba người khác. Uống rượu cũng vậy, sức ông có thể chấp nổi muôn người. Tráng đinh trong bản Hua Tát nhìn ông kiêng nể. Ông Pành có ba vợ, tám đứa con và khoảng ba chục đứa cháu. Họ sống hòa thuận và khá sung túc. Gia đình cũng giống như những lò than, các cục than có sức tỏa ấm cho nhau nhưng rồi sau đó lại thiêu đốt nhau. Gia đình nào mà chẳng thế?

Sẽ không có chuyện gì xảy ra nếu như ông Pành chỉ sống quanh quẩn ở trong thung lũng Hua Tát. Nhưng đùng một cái, ông bỗng nảy sinh ý định đi về Mường Lưm mua trâu. Thực ra nếu chỉ mua trâu chẳng phải vất vả nhiều đến thế, chỉ cần sang bản Chi, bản Mạt, ông Pành có thể mua được những con trâu cày hạng nhất. Nhưng Mường Lưm là nơi thời trẻ ông Pành ở đó. Ký ức xa xưa sống dậy trong ông.

Mường Lưm là vùng đất xa xôi hẻo lánh tận cuối Châu Yên. Tiếng Thái Mường Lưm nghĩa là đất quên. ở đây có những khu rừng nguyên sinh từ thời thượng cổ, cây cối bạt ngàn, chim thú nhiều vô kể.

Hôm ấy, ông Pành cưỡi ngựa đến gần Mường Lưm thì trời đã tối. Một cơn mưa đá dữ dội ập đến. Ông Pành nhìn quanh xem có chỗ nào trú được nhưng chỉ mênh mông rặt đồi cỏ gianh lá sắc như dao. Đá ở trên cao ào ào trút xuống. Con ngựa sợ hãi không chịu đi nữa, miệng nó hý vang, móng cào xuống đất.

Ông Pành nhảy vội xuống ngựa, miệng chửi rủa, ông chưa bao giờ thấy trận mưa nào dữ dội đến thế. Gió to quá, những giọt mưa đá quất vào người ông đau điếng. Đêm dần ập xuống, sấm sét rền vang làm đất rung chuyển, con ngựa dứt đứt dây cương chạy vụt xuống đồi. Ông Pành định đuổi theo thì bỗng nhiên thấy có bóng đen nhỏ chạy về phía minh. ông định thần lại. Đấy là cô gái đi làm nương về, gặp mưa bất thần, nàng sợ hãi vừa chạy vừa ngã, luôn miệng kêu trời. Gặp ông Pành, nàng kiệt sức ngã quỵ vào tay ông.

Mưa như trút, những cục đá văng như đạn ghém. ông Pành đứng lom khom che chở cho cô gái, cô gái úp mặt vào hai bàn tay, toàn thân run rẩy. Cô tựa vào bộ ngực trần vạm vỡ của ông tin cậy. ông Pành an ủi:

– Đừng sợ…đừng sợ…Cơn giận của Then sẽ qua đi thôi…

Họ đứng như thế giữa đồi cỏ gianh, xung quanh mưa đá sấm rền. ông Pành ngợp trong diệu huyền. Cả cuộc đời từng trải của ông, ông chưa bao giờ có cảm giác ấy. ông biết đây chính là điều ông vẫn hằng khao khát mong tìm. Hơn cả tình yêu, hơn cả những người phụ nữ mà ông đã gặp, cảm giác này như là hạnh phúc.

Khi trời mưa tạnh thì trên cao bắt đầu le lói một thứ ánh hồng mờ ảo. Cô gái ngượng ngập rút tay ra khỏi bàn tay ông Pành. ông chưa bao giờ thấy ai lại đẹp như vậy. Nàng vùng chạy. ông luống cuống đuổi theo, vấp ngã nhưng rồi cuối cùng ông nắm được tay nàng.

– Em tên là gì? – Ông hỏi. – Ngày mai ta đến cầu hôn… Em có bằng lòng ta không? Cô gái bối rối, mãi sau nàng mới ấp úng:

– Em là Muôn… Ở bản Mường Lưm…

Nàng đẩy ông ra rồi chạy xuống đồi, đôi bắp chân trắng nõn nà. ông Pành ngồi thụp xuống đất, mồ hôi vã ra, bủn rủn. Một niềm sung sướng tràn ngập lòng ông. ông nằm vật ra giữa đám cỏ gianh ướt sũng, mặc cho những con kiến đen to tướng bò lung tung trên tấm ngực trần. ông thiếp đi cho đến lúc con ngựa tinh khôn tìm thấy ông, lấy cái miệng nóng hổi nhay nhay vào cái tai to, có những chùm lông đen loăn xoăn của ông để lôi dậy.

Trưa hôm sau, ông Pành dắt ngựa vào bản tìm đến nhà Muôn. Ông quỳ xuống, chồng cả đống bạc hoa xòe dự định mua trâu cho ông bố Muôn. Biết lời cầu xin của khách, bố Muôn cười vang, ông gọi vợ con và dân bản đến. Mọi người cười cợt bàn tán. Ông Pành vẫn cứ trơ trơ giữa lời nhạo báng sắc tựa dao chích. Muôn nấp sau khe cửa nhìn ra. Nàng thấy hay hay và thấy câu chuyện còn có vẻ buồn cười nữa. Quả thật, nàng đã quên khuấy đi cơn mưa đá đêm qua, những giọt nước mắt và cuộc gặp gỡ trên đồi.

Một mực khăng khăng, ông Pành nhắc đi nhắc lại những lời cầu hôn. Thực quá đáng, mọi người không thể còn cười được nữa. Cuối cùng, bố Muôn đành phải đặt ra điều kiện:

– Thôi được, ông muốn làm rể tôi thì ông ở đây làm sao hạ được cây gỗ lim to nhất ở đỉnh Phu Luơng mang về. Cây gỗ ấy sau này sẽ là căn nhà của ông và con Muôn đấy…

Mọi người lại cười phá lên. Không ai ở đây không biết cây gỗ lim ấy, vòng gốc của cây gỗ lim tám người đứng ôm không xuể. Nó mọc trên đỉnh núi đá vôi cao đến nỗi đứng ở trên ấy nhìn xuống thì bản Mường Lưm chỉ bé như mái nhà sàn.

– Được! Xin ông hãy giữ lấy lời! – ông Pành trả lời như dao chém đá.

Người ta đồn rằng hôm sau ông Pành leo lên đỉnh núi, bập được nhát rìu đầu tiên vào gốc cây lim thì ông kiệt sức. ông chết vì bị vỡ tim.

Đám tang ông Pành, Muôn không đi đưa. Hôm ấy nàng bận đi chợ Yên Châu xem đám chọi gà. Chiều về nàng cũng gặp mưa, nhưng mà lần này trời không mưa đá.

         (Đất quên, Nguyễn Huy Thiệp, Truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp, NXB Văn hoá Sài Gòn, 2007, tr.22-25)

Thực hiện yêu cầu:

Câu 1. Xác định ngôi kể và những điểm nhìn trong câu chuyện.

Câu 2. Chỉ ra tình huống của câu chuyện trên. Nêu tác dụng của tình huống đó.

Câu 3 Nhan đề “Đất quên” có liên quan đến các chi tiết nào trong truyện? Nhan đề gợi cho anh/chị những suy nghĩ gì?

Câu 4: Vì sao ông Pành chết? Nêu suy ngẫm của anh(chị) về cái chết ấy của nhân vật.

Câu 5. Những thông điệp nào được rút ra từ câu chuyện trên? Lí giải một thông điệp mà anh(chị) cho là có ý nghĩa nhất.

GỢI Ý: 

Câu 1:

- Truyện được kể theo ngôi thứ 3

- Điểm nhìn : Của người kể chuyện; của nhân vật; bên trong, bên ngoài

Câu 2:

- Tình huống truyện là việc ông Pành chấp nhận thử thách chặt cây gỗ lim to nhất trên đỉnh Phu Luông để được cưới Muôn.

- Việc xây dựng tình huống này giúp tạo ra căn cứ cho sự hy sinh và quyết tâm của nhân vật chính, từ đó thể hiện tính cách kiên cường và lòng dũng cảm của ông Pành.

Câu 3: Nhan đề “Đất quên” có liên quan đến hai chi tiết:

+ Mường Lưm có nghĩa là đất quên.

+ Trước cái chết của ông Pành, Muôn vẫn đi chợ Yên Châu.

– Ý nghĩa nhan đề:

+ Mảnh đất Mường Lưm (Đất quên) nhưng đối với ông Pành là mảnh đất của nỗi nhớ, của những kí ức thời trai trẻ.

+ Cuộc gặp gỡ của Muôn và ông Pành => Đối với ông Pành là định mệnh là dấu ấn khó phai; nhưng đối với Muôn đã tan chảy trong trí nhớ không còn chút hoài niệm bâng khuâng.

-> Nhan đề gợi lên suy nghĩ về việc quay lại quá khứ, tìm kiếm hạnh phúc và giữ lấy những giá trị trong cuộc sống.

Câu 4:

- Ông Pành chết vì: Ông mong muốn lấy được Muôn nên ông chấp nhận thử thách chặt cây gỗ lim

- Nêu suy ngẫm:

+ Cái chết của ông nhìn bề ngoài là do kiệt sức  nhưng thực chất do khát vọng của ông đã đi quá giới hạn của chính mình

+ Khát vọng của bản thân mà quên đi mối quan hệ với môi trường xung quanh

=> Ước mơ khát vọng quan trọng với mỗi người, nhưng cũng không nên có những ước mơ xa rời thực tế, viển vông

 => Khi con người tàn hại thiên nhiên, giết hại động vật thì sẽ trở thành tội đồ và phải trả giá cho tội ác của mình.

Câu 5: Thông điệp:

 + Hãy luôn theo đuổi niềm hạnh phúc.

+ Ước mơ, khát vọng chính đáng sẽ nâng đỡ con người.

+ Luôn phấn đấu để có hạnh phúc….