Bài làm

         Trong thời đại kĩ thuật số, mức độ dễ dàng một người tiếp cận với niềm vui tỉ lệ thuận với khả năng trầm cảm và khổ đau của người ấy. Nghịch lí này bắt nguồn từ việc niềm vui ngày nay dần trở nên thương mại thậm chí là kĩ thuật, thao túng hoá. Niềm vui được cắt ghép, chỉnh sửa và đáng buồn thay trở nên giả tạo và thiếu chân thực hơn bao giờ hết. Mối nguy ở chỗ, những người trẻ - thế hệ sinh ra trong thời đại trên chưa kịp tìm ra, định nghĩa hạnh phúc thực sự thì đã vội tiêm nhiễm bởi bao thú vui ăn liền, độc hại. Chính mầm móng này đã gây ra biết bao hệ quả âm thầm nhưng dai dẳng về vật chất lẫn sức khoẻ tinh thần. Sớm nhận diện những nguy cơ tiềm tàng và tiêu cực về căn bẫy ngọt ngào của cảm xúc, vô số nhà báo và chuyên gia đã cho ra đời chủ điểm: “ Bẫy Dopamine ở người trẻ: hạnh phúc tức thời và hệ lụy dài hạn”.

Trước tiên, để đối diện và giải quyết hiện trạng trên, ta cần hiểu thấu gốc rễ mà diệt cỏ tận gốc. Đầu tiên “ Bẫy Dopamine” – Cơn nghiện Dopamine – chỉ hành vi não bộ không thể phân biệt đâu là hạnh phúc thực sự và niềm vui ngắn hạn nên trong vô thức tìm đến thú vui một cách dễ dàng, tiện lợi dù chúng kém chất lượng hay vô nghĩa về thông điệp, nội dung. Căn bẫy này tác động trực tiếp đến “Người trẻ” – đối tượng ham vui nhưng chưa đủ kiên định và nhận thức để từ bỏ sự dễ dãi, góc khuất của hóc môn Dopamine. Điều này dẫn đến “hạnh phúc tức thời” ý chỉ niềm vui ngắn, không mang giá trị lâu dài đối nghịch với “hệ luỵ dài hạn” tức hậu quả dai dẳng về thể chất lẫn sức khoẻ tinh thần. Về mặt tổng quan, chủ điểm. “Bẫy Dopamine ở người trẻ: hạnh phúc tức thời và hệ lụy dài hạn” xuất hiện nhằm nhấn mạnh hành vi lạm dụng Dopamine xảy ra ở lứa tuổi non nớt, chưa trang bị đủ nhận thức về hành vi sẽ tạo ra sự thoả mãn thực tại nhưng âm thầm kéo theo hậu quả lâu dài cho cơ thể lẫn tâm hồn bên trong.

Có thể nói, Bẫy Dopamine tồn tại trái với quy luật cân bằng giữa lạc thú và nỗi đau của não bộ. Theo nguồn sách “Giải mã hoóc-môn Dopamine” của tác giả Anna Lembke: Bộ não xử lý lạc thú và nỗi đau ở cùng một vị trí. Điều này có nghĩa rằng sau khi niềm vui (Dopamine) xuất hiện đẩy cao sung sướng, nỗi đau ngay tắp lự ập tới nhằm điều hoà trạng thái về mức cân bằng không kích động hay rộn ràng nhịp tim. Trong trạng thái bão hoà ấy, giai đoạn đưa từ cao trào niềm vui đến chạm nỗi buồn là khoảnh khắc ta bắt gặp mình trống rỗng, tẻ nhạt và khổ đau hơn bao giờ hết. Ví như khi trong vô thức, bạn có thấy mình mới dậy đã lướt Facebook, liên tục xem story Instagram, hay thức khuya xem TikTok đến 2 giờ sáng? Dù không thực sự cần thiết, ta vẫn mặc định làm những hoạt động này vì cảm giác hưng phấn tạm thời và gây nghiện chúng mang lại. Mọi chuyện sẽ ổn cho đến lúc bạn bắt đầu thấy… chán ngay cả khi làm những việc đáng ra bạn phải vui. Lướt càng nhiều nội dung, bạn càng thấy mệt mỏi vô vị. Đây là dấu hiệu cho thấy bạn đang “bội thực Dopamine” - bị chai lì cảm xúc với các hoạt động kích thích mạnh, và gần như không một thứ gì đủ đô để khiến bạn hưng phấn trở lại nữa. Chính vì lẽ đó, Bẫy Dopamine xuất hiện tưởng chừng như gia tăng niềm vui nhưng kỳ thực chỉ đi trái với quy luật tự nhiên của não bộ và tăng thêm nỗi đau phải chịu.

Từ sự chênh lệch này, Bẫy “hóc môn ngọt ngào” gây nên những hệ quả xấu không chỉ cho cá nhân người trẻ mà cả xã hội. Tác nhân đầu tiên là gây thiếu chiều sâu về nhận thức, suy nghĩ. Điển hình nhất là trào lưu vũ trụ “Brainrot” với các nhân vật kì lạ cùng ngôn ngữ khó hiểu, lặp lại một câu nói thời thượng nhưng… vô nghĩa. Theo bài “Brain Rot: Trào lưu giải trí hay nguy cơ ‘thối não’ tư duy?” của Báo Tuổi Trẻ. Vũ trụ Brain Rot với hình ảnh sặc sỡ, hành động kì lạ kích thích Dopamine ở trẻ nhỏ nhưng gây nguy hại về khả năng ngôn ngữ, giao tiếp đồng thời gây nghiện trẻ với những nội dung ngắn, vô nghĩa, phi logic khiến trẻ khó khăn với việc đòi hỏi tư duy, kiên nhẫn như đọc sách, nghe giảng,.. hơn. Cũng từ hiện tượng Brainrot và khả năng giảm sút ngôn ngữ, biến tướng khác là người trẻ dần trở nên chai sạn cảm xúc vì sụt giảm nhu cầu tương tác, giao tiếp với thế giới xung quanh. Thế hệ mới thiếu trải nghiệm sắc màu, thăng trầm thực tế, buồn vui hờn giận mà cả ngày chỉ quanh việc vui-chán và lại tìm kiếm niềm vui. Cuối cùng là hiện trạng mất tự chủ. Bẫy ngọt ngào của Dopamine níu chân người trẻ ở lại màn hình, kích thích cao, cùng đồ ăn nhanh. Người trẻ thiếu kỷ luật, không dành thời gian lên kế hoạch mục tiêu, chấp nhận để bản thân xuống dốc chỉ để thỏa mãn sự sung sướng, cám dỗ nhất thời. Không trau dồi kiến thức, kĩ năng lẫn trí tuệ, cảm xúc, người trẻ dần bỏ bê chính bản thân mình vì cơn nghiện này. Mẫu số chung từ ba vấn nạn trên là thế hệ mới trở nên dễ dãi, bị dẫn dắt, lừa đảo, tụt hậu và bị đào thải do không trau dồi kiến thức và vốn sống kĩ năng. Cảm thấy cuộc sống nhàm chán, tiêu cực vì chỉ quanh quẩn lạc thú – nỗi đau. Đánh mất chính mình, không xác định được tham vọng, kế hoạch, năng lực bản thân vì tâm chỉ hướng ra bên ngoài mong được nhận giá trị nhưng không học cách sáng tạo, cho đi. Về mặt cộng đồng, việc lạm dụng hóc môn hạnh phúc đồng thời gây mất an ninh chính trị, kinh tế, xã hội. Người trẻ bỏ bê chính mình => không tạo ra phát minh, tài nguyên phát triển kinh tế. Thiếu nhận thức, chọn lọc nên dễ bị hướng đến tư duy, quan điểm chính trị sai lệch. Thiếu tình thương, quan tâm đến cộng đồng nên thiếu hụt kết nối, sự hỗ trợ vật chất lẫn tinh thần. Tình cảm, các mối quan hệ chai sạn vì thiếu giao tiếp, bồi dưỡng.

Vậy thì giới trẻ cần làm gì để thức tỉnh và loại bỏ cạm bẫy dopamine? Đầu tiên, giới trẻ cần nhận thức rõ về tác hại của bẫy dopamine tác động tiêu cực tới bản thân, gia đình và xã hội. Thứ hai, giới trẻ cần tìm hiểu các giá trị của bản thân. Họ cần phải tìm hiểu về thế mạnh và yếu của bản thân để xác định được mục tiêu và kế hoạch, từ đó họ có thể hoàn thành được nhiệm vụ. Và cũng như tạo động lực để cố gắng cũng như giữ bản thân mình trước cám dỗ dopamine. Thứ ba, thực hiện dopamine detox. Tức là thử thách bản thân cắt giảm thời gian chơi game, giới hạn dùng mạng xã hội. Tập sống xanh, bỏ điện thoại xuống và dành nhiều thời gian ở thế giới thật để trải nghiệm, trau dồi và thư giãn.

Tuy nhiên, có những ý kiến cho vì chúng ta còn trẻ nên ta phải sống thoải mái, phải YOLO (tức chỉ sống 1 lần) nên là cứ vui đã rồi tính sau. Đây là một quan niệm hoàn toàn sai lầm. Trước hết, ta cần phải hiểu vui trước tính sau là thiếu kỷ luật trách nhiệm với bản thân mình. Sống 1 lần nên mới phải rực rỡ. Thư giãn, nghỉ ngơi đúng lúc không đánh đồng với những cuộc vui bất tận và sự buông thả, bỏ bê chính mình. Phương pháp hướng đến Endorphin thay vì nghiện ngập Dopamine chính là cách để giúp cho giới trẻ từ bỏ cạm bẫy dopamine. Endorphin là thành quả ngọt ngào kiên trì sau kỷ luật. Endorphin sẽ giúp ta trải nghiệm nỗi đau trước rồi nhận Dopamine như thành quả.

“Mật ngọt chết ruồi” “Bẫy Dopamine” tồn tại sẽ đánh lừa người trẻ bởi niềm vui tạm bợ, tiện lợi nhưng kéo theo nỗi đau lớn về tinh thần lẫn thể chất. Do đó, người trẻ cần trang bị nhận thức, lựa chọn lối sống sạch (Endorphin, kỉ luật, chủ động trải qua nỗi đau để niềm vui đến như thành quả),… để làm chủ cuộc sống, hành vi, cảm xúc để phát triển bản thân và xã hội.