- ĐỌC HIỂU (6,0 điểm)
NHÃ NHẠC - ÂM NHẠC CUNG ĐÌNH VIỆT NAM
Nhã nhạc đã trở thành một phần thiết yếu của nghi lễ cung đình Việt Nam với hàng trăm nghi lễ khác nhau hằng năm. Tuy nhiên, vai trò của Nhã nhạc không chỉ giới hạn ở việc hòa nhạc phục vụ các nghi lễ.
Nhã nhạc, có ý nghĩa "âm nhạc tao nhã", ra đời từ thế kỷ thứ XV đến giữa thế kỷ XX, là thể loại âm nhạc được trình diễn trong cung đình Việt Nam vào các cuộc tế, lễ gắn với các lễ kỷ niệm và những ngày lễ tôn giáo cũng như các sự kiện đặc biệt như: lễ đăng quang, lễ tang hoặc những dịp đón tiếp chính thức.
Nhã nhạc xuất hiện đầu tiên ở Trung Quốc dưới thời nhà Chu (thế kỷ VI - III TCN). Về sau, Nhã nhạc được lan tỏa sang các nước láng giềng như: Nhật Bản, Triều Tiên và Việt Nam. Tuy được xem là tài sản chung nhưng nhã nhạc của mỗi nước đều có điểm riêng biệt. Ở Việt Nam, Nhã nhạc bắt đầu xuất hiện vào thế kỷ XV, nhưng phải đến thời kỳ nhà Nguyễn mới phát triển rực rỡ và đạt đến trình độ uyên bác. Các triều đại quân chủ Việt Nam hết sức coi trọng và phát triển Nhã nhạc, và loại hình âm nhạc này trở thành một biểu tượng cho vương quyền về sự trường tồn, hưng thịnh của triều đại.
Hình ảnh: Nhã nhạc Cung đình Huế được phát triển với sự đa dạng và phong phú về thể loại(ảnh: thegioidisan.vn)
Đặc trưng của Nhạc cung đình là tính bao trùm đối với tất cả các bộ môn âm nhạc khác, từ Lễ nhạc (dùng vào các cuộc tế lễ lớn nhỏ của cung đình, trong các chùa miếu), nhạc thính phòng, sân khấu, kể cả các vũ điệu, mà mỗi bộ môn đều có những nghệ sĩ thượng thặng chuyên sáng tạo và biểu diễn. Các quy định về quy mô dàn nhạc, cách thức diễn xướng, nội dung bài bản, v.v. của Nhã nhạc đều rất chặt chẽ, phản ánh tính quy củ qua các định chế thẩm mỹ rất cao, có khả năng phản ánh tư tưởng, quan niệm triết lý của chế độ quân chủ đương thời. Các buổi trình diễn Nhã nhạc thường huy động rất nhiều diễn viên ca múa và xiêm y phong phú với những trang trí lộng lẫy và tinh tế.
[…]
Nguy cơ và thách thức:
Trong thế kỷ XX, Việt Nam đã trải qua nhiều biến cố, đặc biệt là sự sụp đổ của chính quyền phong kiến và nhiều thập kỷ chiến tranh, đe dọa nghiêm trọng đến sự sống còn của Nhã nhạc. Bối cảnh và chức năng xã hội truyền thống của Nhã nhạc cũng đã bị mất đi. Mặc dầu vậy, cùng với những sự hỗ trợ của các cấp chính quyền địa phương và trung ương, và các cơ quan, tổ chức nước ngoài, những nhạc công duy nhất còn sống đã lao động cật lực với mong muốn khôi phục và mang lại cho Nhã nhạc một sức sống mới. Một số bài bản Nhã nhạc đã được phục hồi trong các nghi lễ tôn giáo và đã và đang trở thành nguồn cảm hứng cho nhạc đương đại Việt Nam.
Kế hoạch hành động:
Đây là một bộ môn âm nhạc vô cùng tinh vi mà cho đến nay chúng ta vẫn chưa nhận thức được đầy đủ giá trị của nó. Theo các nhà nghiên cứu, Nhã nhạc cần phải được dựng lại một cách trung thực các dàn Đại Nhạc, Nhã nhạc như ngày xưa, từ nhạc cụ, trang phục nhạc công đến phong cách biểu diễn qua việc tiến hành điều tra các giá trị văn hóa liên quan đến Âm nhạc cung đình Huế, xây dựng kế hoạch và đẩy mạnh công tác tư liệu hóa qua sách vở, ảnh, phim, băng nhạc, đĩa hát, v.v., đặc biệt là công tác tư liệu hóa từ những nghệ nhân, nhân chứng còn sống còn hiểu biết về âm nhạc cung đình qua việc kịp thời thu băng, chụp hình, quay phim những diễn xuất giai điệu, ca từ mà họ trình bày. Bên cạnh đó, cần xây dựng một chế độ tôn vinh và đãi ngộ thích đáng đối với các nghệ nhân nhằm khuyến khích việc truyền nghề lại cho các thế hệ kế tiếp.
(GS.TS. Trần Văn Khê - Theo Cục Di sản Văn hóa, Bộ VHTTDL)
Câu 1 (0,5 điểm): Xác định phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong đoạn trích.
Câu 2 (1,0 điểm): Theo tác giả, đặc trưng của Nhạc cung đình là gì?
Câu 3 (1,5 điểm): Xác định mục đích và quan điểm của người viết thể hiện trong văn bản trên.
Câu 4 (1,5 điểm): Chỉ ra và nêu tác dụng của nhan đề, sa-pô, phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ trong việc thể hiện thông tin chính của văn bản trên?
Câu 5 (1,5 điểm): Em có đồng tình với kế hoạch hành động trong phần cuối văn bản của tác giả bài viết không? Vì sao? Ngoài kế hoạch hành động của tác giả, em hãy đề xuất thêm một số hành động cụ thể để góp phần giữ gìn và phát huy di sản văn hóa Nhã nhạc cung đình Huế trong bối cảnh văn hóa hội nhập.
II. LÀM VĂN (4,0 điểm)
Em hãy viết một văn bản nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và một số nét đặc sắc nghệ thuật trong bài thơ sau:
Trong làn nắng ửng: khói mơ tan,
Đôi mái nhà tranh lấm tấm vàng.
Sột soạt gió trêu tà áo biếc,
Trên giàn thiên lý. Bóng xuân sang.
Sóng cỏ xanh tươi gợn tới trời
Bao cô thôn nữ hát trên đồi;
- Ngày mai trong đám xuân xanh ấy,
Có kẻ theo chồng bỏ cuộc chơi...
Tiếng ca vắt vẻo lưng chừng núi,
Hổn hển như lời của nước mây,
Thầm thĩ với ai ngồi dưới trúc,
Nghe ra ý vị và thơ ngây...
Khách xa gặp lúc mùa xuân chín,
Lòng trí bâng khuâng sực nhớ làng:
- “Chị ấy, năm nay còn gánh thóc
Dọc bờ sông trắng nắng chang chang?”
(Mùa xuân chín - Hàn Mặc Tử)
