Viết bài văn (khoảng 600 chữ) phân tích truyện ngắn “Bà lái đò” của nhà văn Nguyễn Công Hoan

                                                                BÀ LÁI ĐÒ

Chúng tôi tới một bờ sông và phải qua con sông khá rộng ấy. Chà, chúng tôi thở phào một hơi khoan khoái: Chúng tôi sẽ được nghỉ ngơi trên thuyền. Một người đàn bà ngoại bốn mươi, ngồi cạnh một thằng bé chừng tám chín tuổi, hướng mặt ra sông, đang vót tre bằng con dao nhọn.

Thấy tiếng động, người ấy quay nhìn chúng tôi và có ý hớt hải, thu xếp các thứ rồi một tay cầm dao, một tay dắt con, nhảy xuống thuyền. Bà ta lay nhố vội vàng cải sào cắm chặt vào bùn, rồi đẩy mạnh chiếc thuyền nan.

Con thuyền chổng mũi lên trời, vỗ sóng đành đạch, nhảy chồm ra xa. Nhưng không hiểu sao tự nhiên nó quay lại ghé vào bờ.

Đồng chí Việt Nam muốn chừng hiểu ý, nói:

- Bà cho chúng tôi sang sông với chứ. Sáu người chở không nặng lắm đâu.

- Vâng, cháu ghé vào chỗ khô để các ông khỏi lấm giầy.

Chúng tôi xuống thuyền, ngồi thăng bằng thì thuyền quay mũi. Chúng tôi duỗi chân cho đỡ mỏi, rồi lấy thuốc lá ra hút. Chúng tôi nói chuyện với nhau về các khúc sông bên châu Âu. Gió hiu hiu lướt trên da chúng tôi mát rượi. Sóng phản ánh vàng, mặt nước chói như gương. Quá nửa bên này, yên lặng, thuyền tới chỗ chảy xiết.

Chúng tôi phải vịn vào nhau để ngồi cho vững. Bỗng tự nhiên con thuyền chòng chành, đảo lộn đi, hắt thằng bé con xuống nước. Đồng thời chúng tôi nghe tiếng bùng bục: người đàn bà tay cầm con dao nhọn đang xỉa đâm nát cả phía lái.

Nước ùa vào và trong khoảnh khắc, cả chúng tôi băng ra giữa dòng. Trước thế nguy, chúng tôi giữ bình tĩnh.

- Anh em! Phải cứu lấy đàn bà và trẻ con!

Lệnh đưa ra, chúng tôi hết sức.

Chúng tôi chống nhau với sóng, với xoáy, để đuổi kịp những cái đầu lúc nhô lên, lúc thụt xuống, theo đà nước đỏ ngầu.

Anh Bảo - Tên Việt Nam của đồng chí Đức - đã nhanh tay ôm được thằng bé và cõng nó vào bờ.

Còn chúng tôi đuổi theo người mẹ. Nhưng hễ nắm được cánh tay, thì người đàn bà quái gở ấy lại giãy giụa, hình như muốn chạy trốn.

Nhưng không thể. Chúng tôi phải cứu. Và sau hết, bà ta cũng được dìu vào bờ. Chúng tôi đặt hai mẹ con nằm trên cỏ, xúm lại chữa. Cả hai người đã nôn ra được nhiều nước và đã thở được đều.

Chừng nửa giờ sau, bà lái đò mới mở đôi mắt mệt nhọc nhìn chúng tôi, thở dài, nhắm mắt lại. Biết rằng bà ta đã tỉnh, đồng chí Việt Nam hỏi:

- Tại làm sao bà nỡ xử với chúng tôi như thế?

- Họ là người Pháp, chúng tôi không chở cho giặc!

Chúng tôi kinh ngạc nhìn nhau. Đồng chí Việt Nam mỉm cười:

- Các đồng chí này không phải là người Pháp mà người châu Âu, giúp Chính phủ ta đánh Pháp đấy bà!

Bà lái đò uể oải nhìn chúng tôi một lượt, rồi không hiểu bà ta có tin hay không, lại thấy bà ta nhắm mắt như trước.

- Thế nếu các đồng chí này là người Pháp, sao bà còn để xuống thuyền?

- Tôi cũng tính chạy, nhưng sau sực nghĩ ra là các ông có súng, không để các ông xuống cũng chết. Đằng nào cũng chết, thà tôi chết mà giết được tất cả có hơn không?

Chúng tôi kinh ngạc nhìn nhau. Đồng chí Việt Nam lắc đầu hồi hỏi:

- Nhà bà ở đâu?

- Tôi không có nhà, chi có chiếc thuyền ấy.

- Thế gia đinh bà có những ai? Chúng tôi muốn vào thăm.

- Tôi góa, chỉ có một thằng bé.

Bà thở mắt ra nhìn con, rồi quờ tay sờ trán và ngực nó.

(Thuật theo lời một đồng chí Tiệp Khắc tháng 8-1948)

(Trích Truyện ngắn Nguyễn Công Hoan)

* Chú thích

      Nguyễn Công Hoan (1903 – 1977), sinh ra trong một gia đình quan lại xuất thân Nho học thất thế ở Hưng Yên. Ông là một nhà văn tiêu biểu của văn học hiện thực phê phán Việt Nam. Trong sự nghiệp sáng tác, ông đã để lại hơn 200 truyện ngắn, gần 30 truyện dài và nhiều tiểu luận văn học. Một số tác phẩm tiêu biểu: Tập truyện ngắn gồm Kép Tư Bền (1935), Đào kép mới (1937)…; Tiểu thuyết gồm Lá ngọc cành vàng (1935), Ông chủ (1935), Bước đường cùng (1938)… Năm 1996, ông được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

DÀN Ý: 

a. Mở bài

-  Giới thiệu khái quát về tác giả Nguyễn Công Hoan và tác phẩm Bà lái đò (nhan đề, đề tài, thể loại,...); nêu ý kiến khái quát về tác phẩm.

b. Thân bài

* Phân tích nội dung và chủ đề của tác phẩm

- Nêu ngắn gọn nội dung chính của tác phẩm: Tác phẩm kể về một người phụ nữ lái đò có lòng yêu nước sâu sắc. Một lần, có một nhóm người trong đó có cả người nước ngoài muốn sang sông, bà đã lấy dao chọc thủng thuyền hòng giết chết những người này vì nghĩ họ là người Pháp. Mẹ con bà may mắn đã được họ cứu thoát và cho biết họ là những người châu Âu giúp chính phủ ta đánh Pháp.

- Nêu được chủ đề chính của tác phẩm: Lòng yêu nước.

   Chủ đề của tác phẩm xoay quanh những suy nghĩ và hành động dứt khoát, dũng cảm của bà lái đò; để giết giặc sẵn sàng phá hủy tài sản duy nhất của gia đình (chiếc đò), không màng đến cả tính mạng của con và bản thân.

* Chỉ ra và phân tích được những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật:

+ Cốt truyện: đơn tuyến, mạch truyện đơn giản.

+ Xây dựng tình huống truyện đặc sắc giúp nhân vật bộc lộ được phẩm chất tốt đẹp của mình.

+ Nhân vật: được khắc họa chủ yếu qua hành động và lời nói.

+ Ngôi kể: Truyện được kể ở ngôi thứ nhất, người kể chuyện là người trong cuộc, chứng kiến toàn bộ diễn biến sự việc khiến cho câu chuyện trở nên sinh động, chân thực; giúp người kể có thể bộc lộ được suy nghĩ, tình cảm của bản thân.

+ Ngôn ngữ: Truyện sử dụng ngôn ngữ giản dị, tự nhiên, phù hợp với mỗi nhân vật và với ngôn ngữ của giai đoạn lịch sử lúc đó (thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp),…

c. Kết bài.

- Nêu được ý nghĩa, giá trị của tác phẩm truyện. (Với cách kể chuyện tự nhiên, lối viết hàm súc, sâu sắc, truyện ngắn Bà lái đò  đã để lại trong lòng người đọc ấn tượng sâu đậm. Vẻ đẹp của bà chính là đại diện cho vẻ đẹp của những người phụ nữ Việt Nam trong thời kì kháng chiến).