... Quê hương tôi có cây bầu, cây nhị

Tiếng đàn kêu tích tịch tình tang...

Có cô Tấm náu mình trong quả thị

Có người em may túi đúng ba gang.

[...]

 Quê hương tôi có bà Trưng, bà Triệu

Cưỡi đầu voi, dấy nghĩa trả thù chung.

Ông Lê Lợi đã trường kỳ kháng chiến

Hưng Đạo Vương đã mở hội Diên Hồng.

 Quê hương tôi có múa xoè, hát đúm

Có hội xuân liên tiếp những đêm chèo.

Có Nguyễn Trãi, có Bình Ngô đại cáo

Có Nguyễn Du và có một truyện Kiều.

[...]

Cánh đồng nào cũng chôn vàng giấu bạc

Bờ biển nào cũng chói ngọc ngời châu.

Có thanh quế ngửi qua là khỏi bệnh

Có cây lim đóng cả một thân tầu.

(Nguyễn Bính, trích Bài thơ quê hương, in trong tập Thơ Nguyễn Bính,

NXB Thanh Niên, 2008, tr.167-169)

Chú thích: Nguyễn Bính (1918-1966) quê ở thôn Thiện Vịnh, xã Cộng Hòa, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Ông là một trong những nhà thơ lãng mạn nổi tiếng của thi ca Việt Nam hiện đại. Với những bài thơ mang sắc thái dân dã, mộc mạc, Nguyễn Bính được mệnh danh là nhà thơ của làng quê Việt Nam. "Bài thơ quê hương" được Nguyễn Bính sáng tác vào dịp Tết Bính Ngọ (1966).

Thực hiện các yêu cầu:

Câu 1. Xác định chủ thể trữ tình của đoạn trích.

Câu 2. Liệt kê các chất liệu văn hóa, văn học dân gian được Nguyễn Bính sử dụng trong đoạn trích

Câu 3. Chỉ ra và nêu tác dụng của một biện pháp tu từ có trong khổ thơ sau:

 Quê hương tôi có múa xoè, hát đúm

Có hội xuân liên tiếp những đêm chèo.

Có Nguyễn Trãi, có Bình Ngô đại cáo

Có Nguyễn Du và có một truyện Kiều.

Câu 4. Nhận xét thái độ, tình cảm của nhân vật trữ tình trong hai thơ sau:

" Cánh đồng nào cũng chôn vàng, giấu bạc

Bờ biển nào cũng chói ngọc ngời châu.”

Câu 5. Qua đoạn trích trên, em hãy rút ra thông điệp có ý nghĩa nhất đối với bản thân. Lí giải vì sao em chọn thông điệp ấy?

GỢI Ý ĐÁP ÁN:

Câu 1. Xác định chủ thể trữ tình của đoạn trích.

- Chủ thể trữ tình xuất hiện trực tiếp qua đại từ nhân xưng “tôi”

Câu 2. Liệt kê các chất liệu văn hóa, văn học dân gian được Nguyễn Bính sử dụng trong đoạn trích

- Truyện cổ tích, truyền thuyết:

+ “Có cô Tấm náu mình trong quả thị” → từ truyện cổ tích Tấm Cám

+ “Người em may túi đúng ba gang” → gợi nhắc đến truyện dân gian Cây khế

+ “Bà Trưng, bà Triệu cưỡi đầu voi dấy nghĩa trả thù chung” → truyền thuyết anh hùng dân tộc

-  Làn điệu, âm nhạc dân gian:

+ “Tiếng đàn kêu tích tịch tình tang” → âm thanh đàn truyền thống, thường xuất hiện trong ca dao, chèo

+ “Múa xoè, hát đúm”, “đêm chèo” → các hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian vùng đồng bằng và trung du Bắc Bộ

- Lễ hội dân gian:

+ “Hội xuân liên tiếp những đêm chèo” → không gian lễ hội cổ truyền của làng quê Việt

- Nhân vật văn hóa – lịch sử có yếu tố truyền tụng dân gian:

+ Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Bình Ngô đại cáo, Truyện Kiều, Hưng Đạo Vương, Hội nghị Diên Hồng...

Câu 3. Chỉ ra và nêu tác dụng của một biện pháp tu từ có trong khổ thơ sau:

 Quê hương tôi có múa xoè, hát đúm

Có hội xuân liên tiếp những đêm chèo.

Có Nguyễn Trãi, có Bình Ngô đại cáo

Có Nguyễn Du và có một truyện Kiều.

* Liệt kê:

- Chỉ ra: hát xòe, hát đúm, hội xuân, Nguyễn Trãi, Bình Ngô đại cáo, Nguyễn Du, truyện Kiều.

- Tác dụng:

+ Tạo ấn tượng mạnh về hình ảnh và cảm xúc cho người đọc

+ Diễn tả đầy đủ các giá trị của văn hóa dân gian, tinh thần nhân văn tốt

đẹp của cha ông; thể hiện tình yêu, niềm tự hào sâu sắc với quê hương.

Câu 4. Nhận xét thái độ, tình cảm của nhân vật trữ tình trong hai thơ sau:

" Cánh đồng nào cũng chôn vàng, giấu bạc

Bờ biển nào cũng chói ngọc ngời châu.”

+  Nhân vật trữ tình thể hiện tình yêu tha thiết, niềm tự hào sâu sắc và sự ngợi ca chân thành đối với quê hương.

Câu 5. Qua đoạn trích trên, em hãy rút ra thông điệp có ý nghĩa nhất đối với bản thân. Lí giải vì sao em chọn thông điệp ấy?

- Thông điệp rút ra từ đoạn trích:

Hãy yêu mến, tự hào, trân trọng và có những hành động cụ thể để giữ gìn phát huy nét văn hóa truyền thống của hương, dân tộc.

- Lí giải: Từ suy nghĩ, tình cảm đến hành động, chúng ta cần tôn vinh và gìn giữ những nét đẹp trong văn hóa truyền thống, cũng là cách bảo vệ, phát huy di sản tinh thần vô giá của cha ông đến muôn đời sau.