ĐỀ ĐỌC HIỂU TRUYỆN LỊCH SỬ - HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ 

         Anh em Quận Huy chết rồi, quân lính vui mừng reo hò như sấm. Họ kéo nhau vào nhà Tả Xuyên phò thế tử Tông lên phủ đường. Họ kiệu thế tử lên vai, rồi đứng xúm chung quanh, gào lên vui sướng:

- Xin ngồi cao thêm nữa để thiên hạ đều được thấy mặt rồng, cho thoả lòng vui của mọi người!

        Trong lúc gấp vội không có kỉ sập, họ phải dùng tạm chiếc mâm vẫn bày cỗ lộc làm ghế, đặt thế tử ngồi lên, rồi tám người kề vai vào khiêng. Chốc chốc họ lại nâng bổng chiếc mâm lên trên đầu mà đội; đầu mỏi lại hạ xuống vai, rồi vai mỏi lại nâng lên đầu. Cứ thế lên lên xuống xuống y như người ta giỡn quả cầu hoặc rước pho tượng phật. Mỗi lần thế tử được nhô lên cao, quân lính lại vỗ tay reo hò vang lên một chặp. Những kẻ buôn bán ở các phố phường, chợ búa đều tranh nhau kéo đến xem chúa, sân phủ đông như họp chợ.

        Quận Châu phải đem ngọn cờ đuôi báo phất ở giữa sân, rồi khua chiêng thu quân, mãi đến hơn một trống canh mới yên.

        Mấy hôm trước, ngày nào trời cũng u ám. Hôm ấy tự dưng bầu trời lại trong sáng, mọi người đều cho đó là cái điềm thái bình, thánh chúa. Kẻ qua người lại trên đường đều hý hửng nói: "Chúa ta lập rồi!". Thế rồi họ truyền miệng nhau mà reo mừng, kinh kỳ hôm ấy vì thế phải nghỉ phiên chợ.

        Quân lính đặt chiếc sập ngự ở ngoài phủ đường, các quan đều dìu thế tử lên ngôi chúa. Cuộc lễ mừng xong rồi, các quan mới đem đạo sắc của nhà vua và tờ chỉ của thánh mẫu dụ ba quân về việc phò lập chúa, tới dán ở cửa các. Những tờ ấy đều là tạm thời thảo ra, nhưng được gọi là mệnh lệnh định sẵn. […]

        Lại nói, bọn quân lính tuy đã giết chết anh em quận Huy, nhưng cơn giận vẫn chưa hả. Phò lập thế tử Tông lên ngôi chúa xong xuôi, họ lại kéo đến quỳ ở trước mặt chúa xin phá tất cả dinh cơ của quận Huy.

      Chúa ưng lời ngay. Ba quân liền reo lớn:

- Quan cứ lệnh, lính cứ truyền, mau đi phá huỷ dinh quận Huy anh em ơi!

       Chỉ trong chốc lát, nhà cửa của quận Huy bị phá tan tành, một mảnh ngói cũng không còn. Rồi bọn quân lính càng thừa thế hoành hành. Phàm các quan văn võ hễ ai thuộc bè đảng của Thị Huệ và Quận Huy, cùng những người dự vào việc tố giác vụ án năm Canh Tí, những viên quan hầu mọi ngày có tính nghiệt ngã mà quân lính vẫn ghét, lúc ấy cũng đều bị phá nhà hàng loạt và bị lùng bắt đem giết chết.

      Luôn trong mấy ngày, họ làm náo động cả kinh thành. Tông phải hạ chỉ ngăn cấm mà họ vẫn không thôi.

     Sau, chúa phải sai người dò xét trong kinh kì, lén đến chỗ họ tụ họp, rồi bắt phứa lấy một người thường dân ở gần đó đem chém để ra oai. Từ đó về sau việc phá phách nhà cửa mới tạm ngừng, nhưng việc lùng bắt người để giết thì vẫn chưa dứt.

                 (Trích Hoàng Lê nhất thống chí, Nguyễn Đức Vân và Kiều Thu Hoạch dịch,  NXB Văn học, Hà Nội, 1964)

Thực hiện các yêu cầu sau:

Câu 1. Xác định thể loại và phương thức biểu đạt chính của đoạn trích trên.

Câu 2. Chi tiết nào cho thấy Trịnh Tông bất lực không kiểm soát được kiêu binh?

Câu 3. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ so sánh trong những câu văn sau:

     Trong lúc gấp vội không có kỉ sập, họ phải dùng tạm chiếc mâm vẫn bày cỗ lộc làm ghế, đặt thế tử ngồi lên, rồi tám người kề vai vào khiêng. Chốc chốc họ lại nâng bổng chiếc mâm lên trên đầu mà đội; đầu mỏi lại hạ xuống vai, rồi vai mỏi lại nâng lên đầu. Cứ thế lên lên xuống xuống y như người ta giỡn quả cầu hoặc rước pho tượng phật.

Câu 4. Nhận xét về hành động của kiêu binh được miêu tả ở phần cuối đoạn trích.

Gợi ý đáp án: 

Câu 1. Thể loại: Truyện lịch sử. Phương thức biểu đạt chính: Tự sự

Câu 2. Chi tiết cho thấy Trịnh Tông bất lực không kiểm soát được kiêu binh là:

+ Luôn trong mấy ngày, họ làm náo động cả kinh thành. Tông phải hạ chỉ ngăn cấm mà họ vẫn không thôi.

+ Chúa phải sai người dò xét trong kinh kì, lén đến chỗ họ tụ họp rồi bắt phứa một người thường dân ở gần đó đem chém để ra oai.

Câu 3.

- Biện pháp tu từ so sánh: “Quân lính khiêng thế tử Tông trên chiếc mâm lễ trong cảnh lên ngôi chúa giống như người ta giỡn quả cầu hoặc rước pho tượng phật”.

- Tác dụng:

+ Giúp việc miêu tả sự việc được cụ thể, rõ nét, sinh động hơn.

+ Gợi khung cảnh lên ngôi chúa của Trịnh Tông nhốn nháo, thiếu nghiêm túc, không có sự chuẩn bị chu đáo theo nghi thức lên ngôi thông thường.

+ Ngầm bày tỏ thái độ mỉa mai kín đáo của tác giả đối với cảnh lên ngôi chúa của Trịnh Tông không khác gì một trò hề, mua vui cho thiên hạ.

Câu 4.

Nhận xét về hành động của kiêu binh được miêu tả ở phần cuối đoạn trích:

- Những hành động của kiêu binh ở phần cuối đoạn trích như: phá tan dinh cơ của Quận Huy; phá nhà và giết hại những quan đại thần để trả thù.

- Nhận xét: Những hành động của đám kiêu binh là hành động lộng hành, không coi trọng phép tắc nơi phủ chúa – nơi trung tâm nhất của chế độ phong kiến, coi thường mệnh lệnh của chúa. Hành động của chúng chỉ để thoả mãn sự ích kỉ cá nhân, ùa theo đám đông chứ không hề có chính kiến, gây ra cơn biến loạn trong nước, liên luỵ đến những người dân vô tội.