Giữa trưa đầy nắng Sài Gòn, chị bán cà phê vỉa hè chợt nói, sắp tháng chạp rồi nè. Thốt nhiên lòng se lại. Ừ nhỉ, tháng chạp sắp về rồi. Mưa phùn sắp về với Hà Nội rồi. Tôi đã đi qua hầu khắp những miền quê có mưa phùn. Chẳng biết có thiên vị không, trước sau tôi vẫn đinh ninh nói đến mưa phùn là người ta nhớ ngay đến Hà Nội.

[…]

Đúng là mưa nhưng không phải mưa. Không thấy hạt mưa nào cả, chỉ thấy những màn hơi lành lạnh nhẹ không, trắng mờ như hơi nước phả trên kính giăng rộng khắp nơi. Đường khô áo khô nhưng tóc và lá cây lấm tấm những giọt nhỏ tí xíu trong

Đúng là sương nhưng không phải sương, trắng mờ mênh mang như sương mà bay bay như mưa, rơi rơi như mưa. Bay dạt dào trên dòng sông cánh đồng ao hồ, bay nghiêng nghiêng trên đường phố rộng dài, bay thẳng đứng trong hẻm nhỏ ngõ nhỏ để rồi rơi phơ phất trên những tàng cây. Giọt giọt rơi từ lá, chảy ngoằn ngoèo trên nhưng thân cây khô ráo.

Và lạnh. Mùa đông sương sớm lạnh giá, cái lạnh rin rín nước. Mùa đông mưa lạnh buốt, cái lạnh sũng nước. Không như sương không như mưa, mưa phùn man mát lành lạnh, cái lạnh thanh thanh. Mưa phùn đủ lạnh để cho ta khi cầm tay nhau, áp vào má nhau, sà vào lòng nhau… bỗng thấy ấm áp lạ thường.

Mưa phùn là vậy đó nhưng chỉ có ở Hà Nội mới cảm được hết, không biết vì sao. Có lẽ mưa phùn ở đây ít bị pha tạp bởi sương mù, gió bấc. Cũng có thể Hà Nội hợp với mưa phùn, tưởng động mà tĩnh, tưởng lạnh mà mát, lặng lẽ nhẹ nhàng không hề vướng víu tiếng ồn như người Hà Nội… Mới hiểu vì sao ở đâu cũng thích mưa phùn, thích nhất vẫn là người Hà Nội.

Tôi có mưa phùn tuổi 18 ngày hoà bình đầu tiên, áo trấn thủ với áo bông hoa dung dăng dung dẻ dọc Bờ Hồ, tay thô ráp quê mùa nắm tay thon mềm dưới gốc cây Vô Ưu cổng đền Ngọc Sơn… Mưa phùn thấm vào má nhau, rọi vào mắt nhau, cuộn vào tóc nhau… ôi nhớ!.

Nhớ thời bao cấp tuổi 22 áo đại cán với áo len tím, tuổi 26 áo bay Liên Xô với áo phao ni lông hồng phớt, thời mở cửa tuổi 30 áo Nato với áo lông trắng, tuổi 34 áo da với áo Bomber Jacket xanh da trời… Cứ mùa mưa phùn là nhớ Hà Nội đến buốt tim.

[…]

Thương nhớ nghìn năm mưa phùn Hà Nội. Lý Thường Kiệt cưỡi ngựa trắng vượt sông Như Nguyệt về Thăng Long đưa tin đại thắng đả Tổng phá Khâm Ung Liêm. Người ngựa như bay trong mưa phùn tháng chạp Ất Mão Trong mưa phùn tháng chạp Kỷ Dậu 1789 Nguyễn Huệ cưỡi voi vào Cửa Bắc tìm cành đào Nhật Tân tặng công chúa Ngọc Hân, voi trận và cành đào như bơi trong ức vạn tấm voan mưa bay. Trong mưa phùn tháng chạp Bính Tuất 1946 “rộn ràng Đồng Xuân, xanh tươi bát ngát Tây Hồ. Hàng Đào ríu rít Hàng Đường, Hàng Bạc, Hàng Gai”… máu thấm trong mỗi hạt mưa xuân. Mưa phùn năm ấy đượm màu máu đào ướt lạnh. Trong mưa phùn tháng chạp Nhâm Tý 1972 Hà Nội bị thương bởi B52, những em bé Hà Nội đội khăn tang đi tìm người thân, chập chờn trong màn mưa giăng những chiếc khăn tang trôi cùng những cành đào. Chẳng phải giáo điều, cái gì cũng gán cùng lịch sử, chỉ vì lịch sử Hà Nội dường như là lịch sử của những tháng chạp mưa phùn, lạ thế…

(Thương nhớ mưa phùn, Nguyễn Quang Lập, in trong

Những tản văn suýt bị bỏ quên của Bọ Lập, NXB Hội nhà văn, Hà Nội, 2021)

Thực hiện các yêu cầu:

Câu 1. Xác định thể loại của văn bản?

Câu 2. Dựa vào văn bản, hãy cho biết điều gì đã khiến tác giả nghĩ tới mưa phùn Hà Nội?

Câu 3. Phân tích hiệu quả diễn đạt của biện pháp tu từ liệt kê trong đoạn văn cuối của văn bản.

Câu 4. Phân tích sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình được thể hiện trong văn bản?

Gợi ý đáp án:

Câu 1. Xác định thể loại của văn bản?

- Tản văn

Câu 2. Dựa vào văn bản, hãy cho biết điều gì đã khiến tác giả nghĩ tới mưa phùn Hà Nội?

- Điều đã khiến tác giả nghĩ tới mưa phùn Hà Nội là: Giữa trưa đầy nắng Sài Gòn, chị bán cà phê vỉa hè chợt nói, sắp tháng chạp rồi nè. Thốt nhiên lòng se lại. Ừ nhỉ, tháng chạp sắp về rồi. Mưa phùn sắp

về với Hà Nội rồi.

Câu 3. Phân tích hiệu quả diễn đạt của biện pháp tu từ liệt kê trong đoạn văn cuối của văn bản.

-  Liệt kê: Lý Thường Kiệt cưỡi ngựa trắng vượt sông Như Nguyệt về Thăng Long đưa tin đại thắng đả Tổng phá Khâm Ung Liêm. Người ngựa như bay trong mưa phùn tháng chạp Ất Mão Trong mưa phùn tháng chạp Kỷ Dậu 1789 Nguyễn Huệ cưỡi voi vào Cửa Bắc tìm cành đào Nhật Tân tặng công chúa Ngọc Hân, voi trận và cành đào như bơi trong ức vạn tấm voan mưa bay. Trong mưa phùn tháng chạp Bính Tuất 1946 “rộn ràng Đồng Xuân, xanh tươi bát ngát Tây Hồ. Hàng Đào ríu rít Hàng Đường, Hàng Bạc, Hàng Gai”… máu thấm trong mỗi hạt mưa xuân. Mưa phùn năm ấy đượm màu máu đào ướt lạnh. Trong mưa phùn tháng chạp Nhâm Tý 1972 Hà Nội bị thương bởi B52, những em bé Hà Nội đội khăn tang đi tìm người thân, chập chờn trong màn mưa giăng những chiếc khăn tang trôi cùng những cành đào.

- Tác dụng:

+ Diễn tả đầy đủ, cụ thể những sự kiện lịch sử bi tráng của Hà Nội đều gắn với mưa phùn. Thể hiện niềm tự hào xen lẫn đau thương khi nhớ về những sự kiện lịch sử bi tráng ấy.

+ Tăng sức gợi hình, gợi cảm, tăng hiệu quả cho sự diễn đạt

Câu 4. Phân tích sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình được thể hiện trong văn bản?

-  Sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình được thể hiện trong văn bản:

–  Tự sự:

+ Ghi chép, thuật lại những đặc điểm của mưa phùn Hà Nội.

+ Kể lại những kỷ niệm của tác giả gắn với mưa phùn Hà Nội.

+ Kể lại những sự kiện lịch sử gắn với mưa phùn Hà Nội.

–  Trữ tình:

+ Thể hiện nỗi nhớ da diết đối với mưa phùn Hà Nội.

+ Lòng yêu mến đối với mưa phùn Hà Nội, con người Hà Nội, lịch sử bi tráng của Hà Nội.

+ Nỗi buồn man mác về những kỉ niệm một thời tuổi trẻ gắn với những cơn mưa phùn Hà Nội.

Tác dụng: Vừa tái hiện lại những kí ức về mưa phùn Hà Nội, vừa thể hiện nỗi nhớ, tình yêu của tác giả đối với những cơn mưa phùn Hà Nội.