ĐỀ BÀI
I. ĐỌC HIỂU (5 ĐIỂM)
Đọc đoạn trích sau:
CƠM MÙI KHÓI BẾP (Hoàng Công Danh)
Bốn năm từ ngày lấy vợ, tết này anh mới đưa được cả vợ và con về quê. Từ Sài Gòn về miền Trung không hẳn quá xa, nhưng vì có đứa con nhỏ nên chuyện đi lại khó khăn. Mấy lần trước anh chỉ về một mình, dăm hôm lại trở vào. Lần này cả nhà mới được về quê, cho đứa con ăn tết quê nội lần đầu.
Bà mẹ ngoài sáu mươi đon đả chạy ra tận ngõ đón. Lưng bà đã bắt đầu cong hình đòn gánh. Tay phải bà cắp bồng đứa cháu nội, tay trái vẫn chèo móc thêm một túi xách. Đặt xong đồ đạc vào góc nhà, bà bảo: “Chắc bây đói bụng rồi, để mẹ đi nấu cơm cho ăn”. Cô con dâu còn mệt hơi xe đáp: “Chúng con ghé ăn trên thị xã rồi mới về đây”. Nói xong cô quay sang chồng: “Bún nuốt chả trôi nữa là cơm”.
Bà hơi chạnh lòng: “Về tới xứ mình rồi còn ăn chi dọc đường dọc sá cho tốn tiền. Thôi ra rửa ráy, để mẹ đi pha nước chanh cho bây uống. Chanh vườn nhà mình chứ không phải chanh Tàu đâu. Uống vô cái khỏe liền”.
[…]
Hôm sau bà lọ mọ dậy từ lúc trời chưa hửng sáng, nhóm lửa rơm bắc nồi cơm. Thằng cháu nội ba tuổi chạy xuống thấy khói bếp bốc ngùn ngùn, khiếp quá hét toáng lên: “Cháy nhà”. Anh chị đang ngủ giật mình vùng dậy. Anh bảo nhà đã có bếp gas, mẹ nấu gì thứ rơm đó nữa cho cực. Bà cười: “Tụi bây ăn cơm nồi cơm điện thành phố quen rồi, về quê mẹ nấu cơm lửa rơm cho thơm mùi đồng mùi rạ. Mà cơm nấu rơm mới có miếng cháy ăn giòn. Mấy hồi anh nhỏ, bữa ăn không có miếng cơm cháy là giãy nảy lên bướng bỉnh chẳng chịu ăn. Nhớ không?”.
[…]
Cô con dâu bảo: “Mẹ bày ra nấu bữa sáng làm gì cho cực. Chúng con ra quán ăn miếng là rồi việc”.
“Bây nói chi lạ. Ăn uống phải đàng hoàng chớ. Bữa sáng là quan trọng lắm. Không ai thương bằng cơm thương đâu con. Ăn cơm chắc bụng no lâu. Mấy cái thứ bún cháo nước õng ệu, chỉ nhoáng là đói lại liền à” – bà vừa san cơm ra chén vừa nói.
Ba chén cơm trắng, đĩa cá đồng kho nghệ. Anh háy mắt qua vợ ý bảo ăn đi, ăn lấy lòng mẹ một miếng. Chị lại háy mắt qua anh lắc đầu, có mà sức Thánh Gióng mới nuốt trôi. Thằng cu con nhìn chằm chằm chén cơm. Cuối cùng chỉ có anh trệu trạo làm được ba miếng, như là ăn tượng trưng cho mỗi người một miếng. Tranh thủ lúc mẹ đi ra giếng, anh lùa cả ba chén cơm trắng vào lại nồi.
Sáng hôm sau bà lại dậy sớm. Lại nhóm bếp rơm nấu cơm. Xong bữa nồi cơm không vơi được là mấy, vẫn đầy như lòng mẹ. Anh gắng ăn được nửa chén. Anh dối mẹ chở vợ con đi xem chợ tết, đi thăm thú làng quê, thực chất là để ghé quán cho vợ con ăn bún ăn cháo.
[…]
Chưa hết tết, mới ngày mùng bốn anh lại phải đưa vợ con vào Sài Gòn. Bà mẹ dậy sớm làm gà, nấu cơm. Vẫn một mình bà cặm cụi với cái bếp. Bà xúc đầy đơm cơm vào chiếc cà mèn. Gà luộc cho vào hộp đựng. “Bây đem lên xe mà ăn. Cơm dọc đường dọc sá không ngon đâu”.
Con cháu lên taxi rồi bà còn dặn theo: “Vào trong nhớ ăn uống đàng hoàng nghe bây. Đừng bỏ bữa sáng. Không ai thương bằng cơm thương”.
Vào tới Sài Gòn cà mèn cơm vẫn còn một nửa. Vợ định đem đi đổ. Anh can bảo để đấy, phơi khô cất giữ làm kỷ niệm.
***
Qua tháng ba nghe tin mẹ bệnh, anh tức tốc về nhà. Nằm trên giường, gặp con câu đầu tiên bà hỏi: “Con ăn chi chưa? Mẹ không bắc cơm được. Thôi ra đầu chợ ăn tạm. Bữa nào khỏe mẹ nấu cơm cho ăn. Tội nghiệp”.
Nhưng mẹ không khỏe nữa, yếu dần, được thêm hai bữa thì nhắm mắt.
Đưa mẹ ra đồng xong, về nhà nhìn chén cơm trắng đặt trên bàn thờ, anh thấy nhói lòng. Ân hận. Thế là hết cơ hội được ăn với mẹ một chén cơm sáng thật đầy, để nghe mẹ nói câu “không ai thương bằng cơm thương”.
Tiếc nuối. Thèm miếng cơm cháy mẹ nấu quá. Giòn và thơm, mùi hương đồng, mùi nước quê, cả mùi khói bếp. Chỉ có mẹ mới nấu được miếng cơm cháy ngon như thế.
Hôm lên đường vào Sài Gòn, anh dậy sớm nấu chén cơm đặt lên bàn thờ mẹ. Anh tự mình vo gạo, tự mình nhóm bếp rơm. Loay hoay một hồi. Bếp nhà đầy khói. Và khói…
(Cơm mùi khói bếp, Hoàng Công Danh, in trong Chuyến tàu vé ngắn, tập truyện ngắn, NXB Trẻ, TP. HCM, 2015, Tr. 49-54)
Chú thích:
Hoàng Công Danh sinh năm 1987, quê ở Quảng Trị, tốt nghiệp ngành Vật lí - Đại học Tổng hợp Quốc gia Belarus.Với văn phong nhẹ nhàng, Hoàng Công Danh đã lay động trái tim độc giả về những điều bình dị trong cuộc sống. Tác phẩm: Truyện ngắn “Cơm mùi khói bếp” in trong tập truyện Chuyến tàu vé ngắn, do NXB Trẻ ấn hành năm 2015.
Thực hiện các yêu cầu:
Câu 1. (1,0 điểm) Chỉ ra một đoạn văn có sự đan xen giữa lời của người kể chuyện và lời của nhân vật trong văn bản trên.
Câu 2. (1,0 điểm) Xác định ngôi kể và điểm nhìn trong văn bản. Cách sử dụng điểm nhìn, ngôi kể như vậy tạo ưu thế gì trong việc thể hiện nội dung câu chuyện?
Câu 3. (1,5 điểm) Chi tiết nào trong văn bản để lại ấn tượng sâu sắc nhất đối với em? Vì sao?
Câu 4. (1,5 điểm) Em có suy nghĩ gì về câu nói của người mẹ “Không ai thương bằng cơm thương”?
- VIẾT (5 ĐIỂM)
Hãy viết một bài văn nghị luận bàn về lối sống biết trân trọng những điều bình dị được gợi ra từ truyện ngắn Cơm mùi khói bếp của tác giả Hoàng Công Danh.
--- HẾT ---
HƯỚNG DẪN CHẤM MÔN NGỮ VĂN LỚP 11 GIỮA KÌ II
|
Phần
|
Câu
|
Nội dung
|
Điểm
|
|
I
|
|
ĐỌC HIỂU
|
5,0
|
|
|
1
|
- Đoạn văn có sự đan xen giữa lời của người kể chuyện và lời của nhân vật:
+ Qua tháng ba nghe tin mẹ bệnh, anh tức tốc về nhà. Nằm trên giường, gặp con câu đầu tiên bà hỏi: “Con ăn chi chưa? Mẹ không bắc cơm được. Thôi ra đầu chợ ăn tạm. Bữa nào khỏe mẹ nấu cơm cho ăn. Tội nghiệp”.
+ ...
- Lưu ý: Chấp nhận nhiều đáp án khác.
|
1,0
|
|
2
|
- Ngôi kể thứ 3
- Điểm nhìn ngôi thứ 3
- Tác dụng: Giúp câu chuyện được kể một cách khách quan, người đọc dễ dàng bao quát được nội dung câu chuyện.
Lưu ý: Ngôi kể (0,25 điểm); điểm nhìn (0,25 điểm), tác dụng (0,5 điểm)
|
1,0
|
|
3
|
- Học sinh chỉ ra được chi tiết để lại ấn tượng cho bản thân (0,5 điểm)
- Lí giải thuyết phục (1,0 điểm)
|
1,5
|
|
4
|
- Học sinh trình bày được suy nghĩ của bản thân về câu nói của người mẹ “Không ai thương bằng cơm thương”.
Gợi ý:
- Câu nói của người mẹ được lặp lại ba lần trong tác phẩm. Ban đầu người con trai không để tâm đến câu nói của người mẹ, khi mẹ mất đi rồi anh mới tiếc nuối vì không còn được nghe câu nói này nữa.
- Câu nói chất chứa tình yêu thương, sự quan tâm của người mẹ dành cho con.
Chấp nhận cách diễn đạt khác.
|
1,5
|
|
II
|
|
VIẾT
Hãy viết một bài văn nghị luận bàn về lối sống biết trân trọng những điều bình dị được gợi ra từ truyện ngắn Cơm mùi khói bếp của tác giả Hoàng Công Danh.
|
5,0
|
|
|
a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận xã hội
Mở bài nêu được vấn đề, thân bài triển khai được vấn đề, kết bài kết luận được vấn đề
|
0,25
|
|
|
b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận:
|
0,25
|
|
|
c. Triển khai vấn đề cần nghị luận
Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách nhưng cần vận dụng tốt các thao tác lập luận, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng; mọi kiến giải phải phù hợp với chuẩn mực đạo đức và pháp luật, đảm bảo các yêu cầu sau:
Mở bài:
+ Giới thiệu vấn đề xã hội “lối sống biết trân trọng những điều bình dị” được đặt ra trong tác phẩm Cơm mùi khói bếp của tác giả Hoàng Công Danh
+ Nêu quan điểm của người viết về vấn đề
Thân bài:
* Giải thích
– Trân trọng: thái độ nâng niu, coi trọng, điều bình dị: những điều nhỏ bé, giản dị xung quanh cuộc sống mỗi con người.
– Trân trọng những điều bình dị trong cuộc sống là thái độ coi trọng, nâng niu, trân quý những điều nhỏ bé, giản dị xung quanh cuộc sống mỗi con người.
* Bàn luận:
- Trân trọng những điều bình dị được đặt ra trong tác phẩm Cơm mùi khói bếp của tác giả Hoàng Công Danh
+ Điều bình dị trong tác phẩm là bữa cơm gia đình ấm áp trong dịp tết đến xuân về. Hình ảnh người mẹ già 60 tuổi vẫn nhóm bếp rơm để nấu nồi cơm có cháy.
+ Gia đình người con đã thực sự không biết trân trọng tình cảm, sự quan tâm của người mẹ.
- Trân trọng những điều bình dị trong cuộc sống
+ Con người thường chạy theo sự lớn lao, hào nhoáng mà quên mất đi những điều bình dị. Khi mất đi rồi thì ta mới thực sự nhận ra được giá trị của nó.
+ Trân trọng những điều bình dị là cách chúng ta thể hiện lòng biết ơn đối với cuộc sống, tạo thêm yêu thương và sự kết nối với cuộc sống đang diễn ra xung quanh, nhìn nhận cuộc đời tích cực, biết mở rộng tâm hồn, đón nhận cảm giác gần gũi, bình yên .…
- Bình luận về cách tác phẩm đặt ra và giải quyết vấn đề. Rút ra bài học nhận thức và hành động.
+ Tác giả Hoàng Công Danh để cho nhân vật người mẹ mất thì đứa con trai mới nhận ra được giá trị của những điều bình dị.
+ Truyện ngắn như một hồi chuông cảnh tỉnh thế hệ con cái về giá trị của tình thân.
+ Qua cách hành xử của gia đình người con trong truyện, bản thân mỗi chúng ta cần phải biết trân trọng những phút giây ở bên gia đình và cả những món quà rất đỗi bình thường của những người yêu thương ta.
Kết bài:
+ Khẳng định lại quan điểm của người viết về vấn đề
+ Đánh giá đóng góp của tác phẩm trong việc giải quyết vấn đề xã hội.
|
0,5
0,25
1,0
1,0
0,75
0,5
|
|
|
d. Chính tả, ngữ pháp
Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt.
|
0,25
|
|
|
e. Sáng tạo: Bài viết có giọng điệu riêng; cách diễn đạt sáng tạo, văn phong trôi chảy.
|
0,25
|
|
Tổng điểm
|
10,0
|
